Henk Reimert wil alle Alicia’s zichtbaar maken

‘Toon lef en liefde; maak het verschil’

Alicia, een speciaal meisje dat zo graag een gewoon meisje wil zijn. Dat een plekje wil bij haar moeder of in een pleeggezin. Dat wacht en wacht. En na drie jaar een plekje krijgt. In een gesloten inrichting. De documentaire Alicia geeft een indringend beeld van Jeugdzorg, over het werk, de liefde en de onmacht van professionals. Henk Reimert was directeur van de instelling waar Alicia verbleef. Hij roept op tot lef en liefde om de grenzen van het systeem op te rekken.

Taal 1 en taal 2

“Ten tijde van de transitie, in 2013 en 2014, was ik directeur van de instelling waar Alicia woonde. Dit betekende heel veel vergaderen, bezig zijn met geld, papieren, ambtenaren, allemaal ter voorbereiding op de transitie die aanstaande was. Daar hoort ‘taal 1’ bij, ofwel de systeemtaal. Dat is de taal die we nodig hebben om dingen te organiseren. Een zielloze taal die een zware deken over het land en onze sector legt. Een taal die gaat over het systeem. Dat systeem ziet deze kinderen niet en maakt ze niet zichtbaar. Het is een taal die te dominant dreigt te worden. ‘Taal 2’, de taal van verbinding, bezieling, begrip en ertoe doen, raakt steeds meer in het geding. Je zou willen dat taal 2 leidend is, en dat taal 1 ondersteunend werkt. Maar het is eerder omgekeerd.”

Film

“In die tijd ontmoette ik Maasja Ooms, een integere filmmaker met een eigen geschiedenis in een kindertehuis. Zij wilde daar een film over maken. Zij kon het verhaal vertellen dat verteld moest worden, het verhaal over Jeugdzorg waarin de Alicia’s van deze wereld niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Waar niemand schuldig aan is, maar wat wel gebeurt. Een indringend en tegelijkertijd realistisch beeld van de werkelijkheid van alledag. Maasja en Alicia hadden meteen een klik. De film zou moeten laten zien hoe Alicia een nieuw thuis zou vinden. Het liep uiteindelijk heel anders, maar dat konden we op dat moment niet weten.”

Privacy

“Voordat er gefilmd werd, is er eindeloos gesproken over de privacy. Van Alicia, haar moeder, de andere kinderen, de medewerkers die in beeld komen. Mogen we die privacy schenden? Na het vertonen van de film laaide deze discussie weer op; in de zaal, in de media, op Twitter. Terecht, want er wordt nogal wat in beeld gebracht. Laten we tegelijkertijd niet vergeten dat dit de dagelijkse werkelijkheid is van veel mensen. Voor hen is dit niet bijzonder. Alicia’s moeder gaf bijvoorbeeld aan dat zij ook een film over haar leven wilde. Maasja verwoordde het zelf nog het mooist: ‘Wat hebben kinderen wiens gezicht niemand kent aan privacy?’”

Moed moet

“Ik heb veel bewondering voor de moed van alle medewerkers en betrokkenen die aan de film hebben meegewerkt. Het is dezelfde moed die we allen tentoon moeten spreiden om het verschil te maken voor onze Alicia’s. Moed moet. Leiderschap voorbij de angst, iets waar Johan Verstraten het over heeft in zijn boek ‘De Taal der Stilte’. Grenzen van het systeem oprekken. Authentiek durven zijn. Lef en liefde zijn vereist. Met binnen werktijd gedoseerde liefde redt een mens het niet.”

It takes a village…

“Filmpjes van huilende kinderen in ziekenhuizen legden ooit de basis voor de huidige Ronald McDonald-huizen. We zijn hierdoor radicaal anders gaan denken over de steun die ouders hun kinderen kunnen geven in ziekenhuizen. We hopen dat Alicia alle kinderen in de Jeugdzorg een gezicht geeft, dat we ons als samenleving weer sterk maken voor deze kinderen. Voor ons, professionals, is dit ‘de gewone wereld’. Maar laten we niet vergeten dat het niet gewoon is en dat deze wereld vrijwel onzichtbaar is voor de samenleving. It takes a village to raise a child is een alom bekend gezegde. Maar dan moet the village deze kinderen wel kunnen zien.”

Rek de grenzen op

“Als professionals hebben we onze standaarden. Als wij niet meer het werk kunnen doen wat zo nodig is, als anderen bepalen wat en hoe we moeten werken, dan moeten we in actie komen. Voor de sector, voor onszelf en voor deze kinderen. Deze kinderen worden niet geholpen door een systeem, wel door mensen die met lef en liefde de grenzen van dat systeem opzoeken. Om te zorgen dat deze Alicia’s net zo gelukkig worden als die 98 procent Nederlandse kinderen die het gelukkigst zijn ter wereld.”

Meedenken en meedoen!

“De film Alicia heeft enorme impact gehad en heeft de juryprijs gewonnen op het IDFA, voor goed vakmanschap van de regisseur. Nu willen we door om het verschil te maken, toe naar een radicale verandering. De tijd is rijp, de samenleving is wakker geschud. Er zijn komende tijd tien bijeenkomsten in het land belegd waarin we met alle partijen bespreken wat er moet gebeuren. Van politicus tot professional, van pleegouder tot directeur; alle denk- en doekracht is nodig.”

Henk Reimert

Het droevige lot van een aardig maar wanhopig meisje

Twee jaar geleden maakte Maasja Ooms de aangrijpende documentaire Tussen mensen, waarin een Brabants stel in therapie probeert te leven met de patronen die zij in hun relatie ontwikkeld hebben. Inmiddels is zij terug met de door Willemijn Cerutti geproduceerde en niet minder aangrijpende documentaire Alicia waarin we enkele jaren een meisje van een jaar of tien met dezelfde naam volgen dat langzamerhand vermalen wordt in de jeugdhulpverlening. Alicia sluit aan bij de documentaire Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging die Rolf Orthel een jaar geleden maakte over een gesloten jeugdinrichting.

Van tevoren lezen we in kille typeletters, die vaker een indruk geven van hetgeen in rapportages over Alicia wordt gezegd, dat zij in haar tweede levensjaar in een pleeggezin geplaatst is, met vijf jaar vanwege de dood van haar pleegvader in kindertehuis Maashorst in Reek terecht kwam waar ze inmiddels, negen jaar oud, wacht op plaatsing in een nieuw pleeggezin.

Ooms begint met een beeld van een konijn in een hok met tralies op het terrein van de Maashorst. Het symboliseert de gevangenschap van Alicia, zoals ze die zelf ervaart. Ze zou niets liever willen dan een gewoon leven leiden in een pleeggezin maar dat is nog niet zo gemakkelijk te vinden. De teleurstelling druipt van het gezicht van Alicia als de leiding haar zo voorzichtig mogelijk vertelt dat het tijdstip van overgang naar een pleeggezin onzeker is (zie poster). Alicia vindt troost bij een klein konijntje dat ze in een schoenendoos bewaart, maar droevig genoeg gaat dat later dood.

Op de afdeling is Alicia onrustig. Zij kijkt uit het raam en ziet anderen die opgehaald worden door hun ouders. Dat reageert ze af op haar groepsgenoten en gedraagt zich dominant ten opzichte van jongere kinderen. De leiding is lief voor haar, geeft haar een kus voor het slapen gaan. Als ze zichzelf niet meer in bedwang heeft wordt ze naar haar kamer gestuurd tot ze weer kalmer is. Een bezoek aan haar moeder en haar halfbroertje op haar verjaardag doet haar goed, maar terug in het tehuis krijgt ze een terugslag. Ze raakt snel van streek als ze met haar moeder probeert te chatten en die niet reageert. Dat is voor haar het bewijs dat ze niet gewenst is en alleen in de wereld staat. Ze steekt haar tong uit maar Ooms die haar op haar bed filmt waar ze met haar lijf uitdrukking probeert te geven aan hetgeen binnen in haar leeft. De leiding vindt haar uitspraken en gedrag steeds zorgwekkender en dient haar pillen toe die haar angst binnen de perken moeten houden, maar Alicia doet een dringend beroep op voogd Machteld om een andere plek voor haar te vinden. Een aanval op de schooljuf zorgt voor een escalatie van

de problemen. Tijdens een gesprek met Alicia in het kantoor van een leidinggevende weet men de patstelling niet te doorbreken, waarop Alicia met tien jaar en acht maanden naar een orthopedagogisch centrum in Boxtel wordt gestuurd.

Vanaf die tijd is er sprake van achteruitgang. Het is pijnlijk te zien dat ze in een volgende locatie in Rotterdam veel te aangesproken wordt op haar eigen verantwoordelijkheid. Als reactie eet Alicia het papiertje op waar ze, zoals vaker, mogelijk vragen geformuleerd heeft. Onontkoombaar is de gang naar een gesloten inrichting. Ze is teleurgesteld in het geringe contact met haar moeder maar Machteld heeft dat juist tegengehouden. Ze krijgt ook nog bezoek van twee leidinggevenden in Reek die zich op de terugweg wel achter hun oren krabben over de treurige gang van zaken. Ooms richt zelf vooral op het meisje zelf dat steeds wanhopiger een uitweg zoekt en zich daarbij zelf in de voet schiet. Alicia geeft aan hoe gemakkelijk de hulpverlening kan ontsporen en hoe snel een kind daarvan de dupe wordt.

Hier de trailer, hier mijn bespreking van Tussen mensen, hier die van Ik ben geen probleemkind, ik ben een uitdaging.

Rein Swart

ref: http://reinswart.blogspot.nl/2017/12/alicia-2017-documentaire-van-maasja-ooms.html 

OOK WIJ HERKENNEN ALICIA

Voor wie het de afgelopen week gemist heeft, de IDFA-documentaire “Alicia” van Maasja Ooms, is uit. De documentaire is, na IDFA, ook uitgezonden op de NPO en biedt een indringende blik op kinderen die op zogenaamde behandel- en woongroepen wonen. Kinderen waarvoor idealiter een plek in een pleeggezin of gezinshuis zou zijn, tenminste, als er voldoende pleeggezinnen en gezinshuizen zouden zijn. De documentaire is een samenvatting van het leven van Alicia vanaf haar 9^e jaar tot aan dat zij ongeveer 12 jaar is. Alicia wordt als zij 1 jaar oud is, uit huis geplaatst en komt terecht in een pleeggezin. Door het overlijden van haar pleegvader ziet haar pleegmoeder geen mogelijkheid om voor haar te blijven zorgen en komt zij voor het eerst op een groep terecht. Maar wat is dat nou precies, een woon- of behandelgroep?

Voor wie geen beeld heeft bij woon- en behandelgroepen is het handig om te weten dat deze meestal zijn ingericht op leeftijd, geslacht en/of behandeltype. Er zijn open, halfopen en gesloten groepen en vaak zijn er meerdere groepswoningen in elkaars nabijheid gevestigd. Een groep vanuit een pleeg- of jeugdzorgorganisatie is géén gezinshuis. In een gezinshuis zorgen de gezinshuisouders voor de kinderen/jongeren die daar wonen in een gezinssetting. Op een groep werken professionals die na hun werktijd naar huis gaan. En hoe goed zij het ook bedoelen, het blijft werk en als werknemer blijf je thuis als je ziek bent. Het blijft kunstmatige betrokkenheid want je bent als werknemer zelden uitgesproken vrolijk of verdrietig. Ga je met verlof als je vader/moeder wordt, dan ben je niet op de groep. Spreek je met vrienden en familie af, dan doe je dat in je eigen huis. De kinderen op de groep zijn werk, en werk en privé houdt je gescheiden. Door dit gegeven verandert het gedrag van kinderen die langdurig op een groep wonen en ontstaan er niet zelden gedragsproblemen. Problemen waarmee de huidige groepsleiding niet om kan gaan en dus verhuist het kind. Door de jaren heen ligt naast hospitalisering, ook eindeloos verhuizen op de loer. Bij Alica raakte ik de tel kwijt: ik denk dat zij in de drie jaar dat zij gevolgd werd, een keer of 9 verhuisde. Van groep, naar groep. Nooit naar een gezinshuis of pleeggezin.

Michelle* heette ze, het 13-jarige meisje wat op 23 december na een telefoontje, binnen een uur voor de deur stond. Om 10 uur ’s morgens, met een grote plastic zak van Bart Smit in haar hand, waarin haar hele leven zat. Ze had lang enorm vet en klitterig haar, een vaalwit en zeer triest gezicht en stonk. Ze stonk vreselijk. Een lief, bang meisje dat voor het eerst naar een crisisgezin werd gebracht, sterker nog, voor het eerst in aanraking kwam met jeugdzorg. Michelle was doodmoe en had in geen week zichzelf gewassen, schone kleding aangedaan of haar tanden gepoetst. Michelle zou, zo had de huidige Jeugdbescherming aan onze pleegzorgorganisatie laten weten, in ieder geval tot eind januari bij ons als crisisgezin blijven. In die tussentijd mocht zij op geen enkele manier contact hebben met haar netwerk. Ze moest vooral bijkomen.

Na onszelf voorgesteld te hebben, lieten wij haar haar kamer zien. De weinig bezittingen die ze had, bleven in de plastic zak. We gingen beneden lunchen en stelden haar voorzichtige vragen. Daarna stelden wij voor dat ze ging douchen en daar lekker de tijd voor zou nemen. Haar ogen vielen bijna uit haar hoofd: “mag je hier dan zomaar douchen”? “Ja, meis, dat mag. Zo lang als je wilt”. “Maar ik heb geen shampoo bij me”. “Alles wat in de badkamer staat mag je gebruiken. Neem je tijd en doe je ding. Wij wachten beneden op je”. Ze kwam ruim een uur later met natte haren zonder klitten, een rode blos op haar wangen en in een veel te grote badjas die wij nog hadden hangen, naar beneden. En viel zittend op de bank in slaap. We maakten haar wakker, zetten thee, en bespraken de komende dagen. Kerst stond op de stoep en Michelle had nauwelijks bezittingen, zelfs niet voldoende ondergoed en sokken, en dus was dat deel 1 van het actieplan: de stad in. Ik toog de 24^ste met haar naar het centrum en we kochten een karrenvracht aan sokken, ondergoed en verzorgingsspullen, maar ook twee gewone broeken, drie truien, t-shirts, een pyjama en een leuke set kleding voor kerst.

Wat was het een lief meisje, ontzettend onzeker, maar lief. Getraumatiseerd maar lief. Ze at als een bouwvakker en sliep een gat in de dag. Eigenlijk was dat, los van het familiebezoek met kerst waar zij mee naartoe ging, alles wat ze deed: eten, slapen en douchen. We vertelden haar onze plannen met oud en nieuw, want, die wijken een beetje af van gemiddeld. Wij nodigen vrienden uit, spelen bordspellen, kijken tv en steken de bbq aan voor een heuse winterbarbecue. Oliebollen, een feestje en gezelligheid, ze had er zo’n zin in, het was gewoonweg aandoenlijk.

Op 29 december gingen we voor een gesprek naar onze pleegzorgorganisatie, met haar. Er moesten voor de komende weken tenslotte afspraken gemaakt worden over zaken als school. Niemand had ons kunnen voorbereiden op wat er daar gebeurde: haar ouders waren aanwezig en gingen los. Ik zal je de details besparen, maar het einde van het verhaal was dat Michelle niet tot eind januari bleef, maar de dag na de afspraak, 30 december, terug naar huis ging. Geen oud en nieuw bij ons voor haar, terwijl ze er zo naar uit had gekeken. Geen rust van de vreselijke omstandigheden waarin ze thuis zat. Juridisch stonden de ouders volledig in hun recht: noch wij noch de pleegzorgorganisatie kon er iets aan doen. Michelle was letterlijk een kind van de rekening. Iedereen wist dat dit fout zou gaan, iedereen. Met uitzondering van de ouders helaas. En dus ging Michelle 30 december terug naar huis. 5,5 dag was ze bij ons geweest, we wisten nog nauwelijks iets van haar waardoor we haar later ook niet konden bellen, bezoeken of appen.

Ongeveer een kleine 1,5 jaar later, zat ik naar een reportage van Omroep Brabant te kijken over een kunstproject door en voor kinderen die om welke reden dan ook, niet thuis konden wonen. Tot mijn grote verbazing zie ik Michelle! Ze heeft een enorme verandering ondergaan. Fysiek is ze veel aangekomen, haar liefheid zie ik alleen terug als ik lang naar het stilgezette beeld kijk. Wat is zie is passieve agressie. Ik besluit Omroep Brabant te mailen omdat ik haar graag weer zou zien, misschien kunnen we nog iets voor haar betekenen? Mijn mail wordt doorgestuurd naar de kunstenaar die het project begeleid en die stuurt hem weer door naar Michelle. Ze antwoordt en weet nog wie we zijn. Ze wil ons heel graag zien en vraagt of wij dat ook willen. Natuurlijk! Ze blijkt na een paar dagen thuis te zijn geweest, naar een groep te zijn gegaan en ondertussen is zij al diverse malen verhuisd. We kletsten bij en spraken af dat zij de helft van de meivakantie, die over een week of 6 zou beginnen, bij ons zou doorbrengen. Het was een hele leuke week. We speelden veel bordspellen zoals Stratego, gingen wandelen met de hondjes, een keertje naar de film en praatten veel. Ze voelde zich slecht, was gediagnosticeerd met een depressie en hoe leuk die week ook was, het was te veel voor haar om te behappen, om te verwerken. Ze verlangt naar naalden in haar arm zegt ze tegen ons. Omdat ze van kleins af aan niet beter weet en hoopt dat zij zo wél gezien wordt door haar ouders.

We spreken elkaar weer een hele poos niet, zij wil niet, wij dringen niet aan. De zomer van het daaropvolgende jaar, is er een mailtje van haar. We verwelkomen haar weer terug en ze komt zo af en toe een weekend logeren. Inmiddels heeft ze weer diverse verhuizingen meegemaakt, onder andere omdat ze werd verdacht van brandstichting op de groep waar ze toen woonde. Haar leven vliegt aan alle kanten gierend uit de bocht, ze voelt zich nergens thuis, veilig en welkom. Haar gedrag blijft zich in een neerwaartse spiraal bewegen. Ze verwondt zichzelf door hard te vallen en haar pols te breken, door zichzelf te snijden in haar armen en door een hartaanval tijdens het hardlopen voor te wenden. In het ziekenhuis krijgt ze aandacht, wordt ze gezien, maar het brengt haar niet wat ze zo nodig heeft: een permanente veilig en fijne plek. Uiteindelijk wil ze niet meer bij ons logeren en verdwijnt ze weer in het systeem. Een systeem waar wij haar alleen kunnen vinden en helpen als zij dat wil: niemand mag haar gegevens aan ons verstrekken of zelfs maar toegeven dat ze ergens is. Wij kozen ervoor het los te laten, hoe moeilijk dat ook is.

De documentaire is overigens zeer actueel: voor Alicia is helaas tot op het moment dat ik dit schrijf, nog geen geschikte plek buiten de groep gevonden. En dat vindt ze vreselijk: ze wil zó graag gewoon zijn, in een gewoon gezin wonen en opgroeien. Hoe het met onze Alicia, ofwel Michelle, gaat, weten we helaas niet. Het is inmiddels 3 jaar geleden dat we elkaar zagen. Wie weet kruisen onze paden elkaar nog eens. Ze blijft van harte welkom. 

Meer weten over pleegouder worden? Lees dan ook deze blog over de verschillende vormen van pleegzorg: http://tijdelijketieners.nl/pleegzorg-1-pot-nat/

* Alleen de namen van mijzelf en Patrick en de mensen in ons persoonlijke netwerk, zijn echt. Alle andere namen zijn gefingeerd met uitzondering van die van Alicia.

ref: http://tijdelijketieners.nl/ook-wij-herkennen-alicia/ 

Opinie: Niet hulpverleners, maar wij - gewone mensen - kunnen meehelpen aan een thuis voor Alicia's

VOLKSKRANT | OPINIE

Iedereen voelt de eenzaamheid van Alicia uit de IDFA-documentaire. Wat kunnen we doen? Stefan Cuppen en Levi van Dam over pleegzorg.

Door: Stefan Cuppen en Levi van Dam 28 november 2017, 17:58

De documentaire Alicia, te zien op IDFA, heeft veel losgemaakt. Alicia zelf houdt het simpel: 'ik ben niet speciaal, ik ben gewoon en wil naar een gewoon gezin'. Waarom bieden wij - gewone mensen - haar dat niet?

Alicia leert al vroeg dat er geen passende oplossing is voor een meisje zoals zij. Haar moeder kan haar niet thuis opvoeden. Haar pleegouder ook niet na het overlijden van de partner. Als thuisloze 5-jarige treft ze in het kindertehuis fantastische hulpverleners, die haar zelfs jaren later nog opzoeken. Toch keert Alicia zich tegen hen, met het enige waar zij controle over heeft: haar wil.

Want met al de wil die in haar is, laat Alicia het zien: ik wil gewoon zijn en bij gewone mensen wonen. In mijn eigen gezin, mijn pleeggezin of een ander gezin.

Alicia heeft het nog niet geleerd om moeilijke dingen te verwoorden en trapt van zich af. Onbewust doet ze een beroep op het basisrecht van ieder kind zoals gesteld in het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind: 'Ieder kind is gelijk.'

Haar behoefte is dan ook juist en haar verzet wordt sterker als ze het idee krijgt dat er niets aan haar situatie gedaan wordt: 'waarom kunnen jullie voor mij geen plekje vinden, ik ben toch een gewoon meisje?'.

In 2016 werden ruim 36.000 kinderen uit huis geplaatst en ontvingen hulp op een andere plek dan thuis

Met het ouder worden zie je haar machteloosheid en haar probleemgedragingen groeien. Het hulpverlenend systeem sluit zich om haar heen en wil dat zij 'beter haar best gaat doen'. Alicia moet zich aan de regels en de afspraken houden en werken aan de doelen. Het kinderrecht om op een veilige plek op te groeien, moet ze verdienen.

Tegen die omkering verzet Alicia zich, tot en met het opeten van papier aan toe: 'waarom kan ik niet naar huis of naar een gewoon gezin?', briest ze. 'Omdat gewone kinderen geen papier eten', antwoordt de voogd. Ze zit klem in een vicieuze cirkel en blijft keer op keer horen dat ze niet voldoet: niet thuis, niet in een pleeggezin, niet op de groep. En dus pakt ze haar plastic tassen weer in.

Alicia is niet alleen. Een op de tien kinderen in Nederland ontvangt jeugdhulp. Voor (psychische) problemen op school, thuis of in de buurt. In 2016 werden ruim 36.000 kinderen uit huis geplaatst en ontvingen hulp op een andere plek dan thuis. In slechts 50 procent van de gevallen kan dit in een (netwerk)pleeggezin, de andere kinderen verblijven net als Alicia in behandelcentra.

Helaas daalt het aantal pleeggezinnen de afgelopen jaren, terwijl het aantal uithuisplaatsingen stijgt. Alicia laat zien dat dit niet langer kan: niet zij is het probleem, het hulpverlenend systeem waarin ze terechtkomt maakt onbedoeld van haar een probleem.

Hoe kunnen we het tij keren? In de documentaire wordt één belangrijke vraag niet gesteld: wie is er om Alicia te steunen? Waar zijn de familieleden, de oud-pleegouder, de kennissen en (oud)buurtgenoten? Mensen die ertoe doen voor haar, die haar teleurstellingen in het leven begrijpen en haar daarin kunnen steunen.

Alicia is niet alleen. Een op de tien kinderen betekent gemiddeld drie kinderen per schoolklas en één kind per hockey- of voetbalteam. Het zijn onze kinderen of de vriendjes en vriendinnetjes van onze kinderen.

Niet hulpverleners, maar wij - gewone mensen - kunnen continuïteit bieden en het verschil maken voor gewone kinderen. Simpelweg door er voor hen te zijn en hun eenzaamheid te doorbreken.

Stefan Cuppen is vader en stiefvader, en systeemtherapeut bij Spirit Jeugd & Opvoedhulp. Levi van Dam is stiefvader, orthopedagoog bij Spirit en promovendus aan de Universiteit van Amsterdam.

 https://www.volkskrant.nl/opinie/opinie-niet-hulpverleners-maar-wij-gewone-mensen-kunnen-meehelpen-aan-een-thuis-voor-alicia-s~a4542048/ 

Korrelatie

28 november 2017/in

Korrelatie is de afgelopen dagen overspoeld door reacties van kijkers naar aanleiding van de aangrijpende documentaire Alicia, uitgezonden bij de VPRO op 22 november. Het verhaal van Alicia, een meisje dat bijna haar hele leven wacht op een plek in een pleeggezin, riep veel emoties op. Niet alleen na de uitzending, maar ook de afgelopen dagen wilden veel mensen hun eigen verhaal kwijt of Alicia steunen. Tot nu toe hebben bijna 200 hulpvragers via telefoon, chat en mail contact gezocht met Korrelatie.

Mensen zochten contact met Korrelatie omdat ze zich herkenden in Alicia of omdat ze haar wilden steunen. Sommigen willen haar in hun gezin opnemen of een kaartje sturen. Maar ook ouders van wie de kinderen uit huis geplaatst namen contact op omdat ze zich zorgen maken over het welzijn van hun kinderen.

Al sinds haar vijfde in het tehuis
De VPRO vroeg Korrelatie live opvang te verzorgen na de documentaire, omdat zij al verwachtten dat deze veel los zou maken bij de kijkers. Alicia is door Bureau Jeugdzorg op eenjarige leeftijd bij haar achttienjarige moeder weggehaald en zit sinds haar vijfde in het tehuis. In de jaren die volgden, lukte het niet om een pleeggezin voor haar te vinden.

Lidewy Hendriks, psycholoog bij Korrelatie en MIND: “Deze documentaire heeft echt iets losgemaakt bij de kijkers. Dit zagen we niet alleen in het aantal en de aard van de hulpvragen richting Korrelatie, maar ook op social media. Het is voor veel mensen verdrietig om te zien hoe Alicia worstelt met het feit dat ze in een tehuis woont en dat er geen passend perspectief is. Alicia is niet de enige, en dit intieme portret van haar maakt veel gevoelens en discussies los in Nederland. Korrelatie is er voor iedereen die zijn of haar verhaal kwijt wil over eigen ervaringen met de (jeugd)zorg of psychische problemen”.

De documentaire van Maasja Ooms was ook te zien op IDFA in Amsterdam. Ooms is bezig met de website www.aliciadocumentaire.nl met meer informatie over Alicia.

https://www.korrelatie.nl/2017/11/28/korrelatie-overspoeld-reacties-aangrijpende-documentaire-alicia/

 Kinderen zoals Alicia…

Gepubliceerd op 27 november 2017

Door: Anneke Vinke

Ze staan in de kou, de kinderen zoals Alicia. Ons jeugdzorg systeem heeft geen antwoord op wat zij echt nodig heeft: een blijvende, voorspelbare en betrouwbare relatie met een volwassene - iemand die voor HAAR gaat, onvoorwaardelijk. Onverteerbaar.

Gisteravond had ik pas tijd om de documentaire te bekijken, de week was te vol en de trailers deden me vermoeden dat het geen film was om net voor het slapen gaan te zien. Die inschatting was juist. Alicia is onder mijn huid beland. Dat moet ook. Met haar gezicht flitsen vele gezichten langs van kinderen die ik in verschillende rollen onder mijn hoede had. Altijd met de gedachte: als ze 18 zijn, kan ik ze dan naar eer en geweten vertellen dat ik alles, echt alles heb gedaan om hen echt te helpen? Dat ik echt naar ze geluisterd heb en geprobeerd heb aan te sluiten ook als ik dat moeilijk vond? En dan.. heeft het ook echt geholpen? Dat laatste hoop ik vurig maar ik weet ook dat het niet altijd het geval is.. het lukt niet altijd om iedereen te helpen. 

Bijna dertig jaar geleden startte ik in de jeugdzorg, als stagiaire in een kinderpsychiatrische kliniek. De eenzaamheid van de kinderen daar ging onder mijn huid zitten. Kinderen die niemand hebben, kinderen waar niemand echt onvoorwaardelijk voor gaat en een systeem dat daar niet op is toegerust. Zij werden mijn link met alle geadopteerden en pleegkinderen die ik nu dagelijks als therapeute zie.

Mijn weg en zoektocht in jeugdzorgland werd er een van kennis vergaren als onderzoeker, werken in het gedwongen kader en uiteindelijk kiezen voor een eigen praktijk om daar - zonder last van zware management druk, protocollen en dergelijke - kinderen zoals Alicia een aanpak op maat te kunnen bieden. Een aanpak die relationeel is en niet per sé cognitief. Een aanpak die gewoon aansluit bij waar het kind is zonder daar een oordeel, consequentie of doel aan te verbinden. Help haar gewoon in het hier en nu te zijn. Dat is moeilijk genoeg. Ze overleeft. Wat is ze sterk dat ze overleeft tegen alles in. Wat betaalt ze een enorm hoge prijs… Hoe zal het haar vergaan later… als ze alleen de wereld in moet? 

Hoe zeer ook alle hulpverleners die in beeld waren hun best deden, de aanpak die ze kozen was niet passend. Waarom niet? Kinderen zoals Alicia zijn niet gebaat bij gedragsregulatie, bij een cognitieve insteek. Kinderen zoals Alicia zitten in een ‘overlevingsstand’ zij hebben niet de mogelijkheden kunnen ontwikkelen om in de wereld te zijn. Mooier dan in het filmpje van Beacon House kan het niet uitgelegd worden https://www.youtube.com/watch?v=FOCTxcaNHeg. 

Het past bij het werk van Jonathan Baylin en Daniel Hughes, therapeuten uit de VS. Zij spreken over geblokkeerd vertrouwen, een affectief neurobiologisch proces dat we niet met praten alleen kunnen kenteren. Baylin (2016) zegt erover: ‘Blocked trust: when young children block the pain of rejection and the capacity to delight in order to survive in a world without comfort and joy’ en juist dat gebeurt bij Alicia en bij kinderen zoals Alicia. Overleven zonder plezier te ervaren omdat je alleen dan ook de pijn van afwijzing, verlies en eenzaamheid kunt voorkomen. Hoe verdrietig kan het zijn voor een kind zoals Alicia? 

Is er wel een weg hieruit? Zeker, mits de relatie en een op neurobiologie gebaseerde ‘bottom up’ benadering met veel herhaling centraal staan zoals o.a. Bruce Perry voorstaat. Dyadic Developmental Psychotherapy is daar een belangrijk element in. Dit is een in de klinische praktijk beproefde behandeling voor trauma en gehechtheidsproblemen. DDP vraagt om een relationele insteek, passend bij waar het kind op dat moment emotioneel is. DDP versterkt vaardigheden van opvoeders, in de residentie of (liever nog) in een gezin zodat wantrouwen langzaam maar zeker vervangen kan worden door vertrouwen. Inmiddels wordt DDP langzaam maar zeker in Nederland uitgerold, worden boeken vertaald en vinden trainingen plaats. 

Wanneer lukt het ons als maatschappij, als professionals voor al deze kinderen zoals Alicia, gezinnen te vinden die met goede relationele ondersteuning, goede langdurige therapie, veel geduld echt een kans geven, in plaats van ze rond te pompen in het systeem? 

Versterking pleegzorg en gezinshuiszorg, versterking rechten van het kind, ruimte voor langdurige therapie en als er geen gezin is, dan hele goede begeleiding van residentieel opvoeders. Het is broodnodig! Gemeenten, politiek, management, er is werk aan de winkel! 

En Alicia? Ik hoop voor haar dat er een gezin komt dat voor haar gaat, dat zij een goede therapeut vindt die langdurig met haar mee durft te lopen. Dat ze al haar kracht die ze nu alleen maar kan gebruiken om staande te blijven, kan aanboren om zichzelf te worden en plezier te hebben in haar leven. Haar plek te vinden. Ze is het waard.

Ontroerd ben ik dat zij ons als vreemden via de documentaire maakster dit inkijkje in haar wereld heeft gegund. Laat het alsjeblieft een verandering in gang zetten! Voor haar en voor alle kinderen zoals Alicia.

Links en info:

https://www.vpro.nl/programmas/2doc/2017/alicia.html

www.ddpnetwork.org

https://www.youtube.com/watch?v=FOCTxcaNHeg

http://childtrauma.org/nmt-model/

Baylin, J. (2016). Mistrust to Trust. The neurobiology of attachment focused therapy. International DDP Conference Glasgow, 11-12 Oct. 2016.

Baylin, J. & Hughes, D. (2016). The neurobiology of attachment focused therapy. New York: Norton

Hughes, D. & Baylin, J. (2014). Opvoeden doe je met je brein. Amsterdam: Hogrefe (vertaling van Brain Based Parenting, 2012 New York: Norton)

Hughes, D. (2016). Hechtingsgerichte Gezinstherapie. Amsterdam: SWP (vertaling van Attachment Focused Family Therapy, New York: Norton, 2007).

DDP werkt in mijn ervaring goed in combinatie met www.theraplay.nl www.sensorimotor.org en www.emdr.nl

 https://www.linkedin.com/pulse/kinderen-zoals-alicia-anneke-vinke 

 Minke Vorenkamp

Een hoop reactie op social media, naar aanleiding van de heftige documentaire over Alicia en haar leven in de jeugdzorg. Het houdt heel Nederland bezig, het arme kind dat opgroeide in woongroepen en alsnog eindigde in de gesloten jeugdzorg. Het is te triest voor woorden. Want daar hoort een kind niet thuis.

Een hoop complimenten las ik, mensen zijn massaal geraakt door de situatie. Maar ook mensen met negatief commentaar over de werkwijze van jeugdzorg. En dat raakte me. Als groepsleider ken ik ook de andere kant van de medaille. Ik heb tien jaar lang met dit soort kinderen gewerkt. En heb ik geweten dat het niet oké was dat ze op een groep moesten wonen. Maar wat is het alternatief?

De documentaire start met een scène waarin een groepsleider uitlegt dat Alicia nog lang moet wachten op een geschikt pleeggezin. Alicia is 9 en wacht al jaren. De verslagenheid is van het meisje af te lezen. De groepsleider doet haar best om het uit te leggen, wetende dat ze het met geen mogelijkheid mooier kan maken dan dat het is.

Zo'n meisje vertellen dat ze op de wachtlijst staat voor een nieuwe thuis is natuurlijk belachelijk. Maar er is helaas nog altijd een groot tekort aan pleeggezinnen. Leg dat maar eens uit aan een kind van 9 jaar. Een meisje dat al jaren wacht op een veilig thuis. Dat niemand haar kan helpen. Dat niemand haar wil. Leg dat maar eens uit...Hoe doe je dat? Hoe voelt dat? Het begrip 'wachtlijst' is belachelijk, maar wat moet je anders zeggen? Dat ze 'speciaal' is, lijkt dan het minst erge. Maar Alicia denkt al dat het aan haar ligt. En ze kunnen niet uitleggen waarom die gedachte in haar koppie niet klopt.

"Ik ben een gewoon meisje!"
'Vreselijk, die woongroepen, wat een hel om daar te moeten opgroeien.'

De documentaire geeft een beeld van de sfeer op de woongroep. De chaos van de warboel aan emoties. De drukte van de kinderen. De momenten waarin de knuffels niet lijken te helpen omdat het niet in verhouding is met het verdriet. Het dilemma, tussen begrenzen en begrip tonen. Niet afwijzen, wel betrouwbaar blijven. Het lijkt soms even oké, maar er is nooit echt iemand 'thuis'.

Laten we voorop stellen, dit is ook verschrikkelijk. Maar zonder geschikte pleeggezinnen, waar moeten kinderen zoals Alicia dan gaan wonen? Probeer op zo'n woongroep maar eens een thuis na te bootsen. Hoe doe je dat? Hoe zorg je dat het veilig blijft voor iedereen, als er zo veel boosheid en verdriet in één huis woont? Daar moet ontzettend veel liefde tegenover staan.

'Ze luisteren niet naar het kind.'

Alicia wil naar huis, ergens thuis zijn en zich veilig voelen. Op alle mogelijke manieren zoekt ze naar de liefde en erkenning van haar moeder. Ze doet gek, wordt boos, doet lief, geduldig of loopt weg. Zonder woorden zegt ze telkens 'Mama zie mij, mama hoor mij.'

De hele wereld kan haar knuffelen en zeggen dat het niet haar schuld is, maar zolang haar eigen moeder haar negeert tijdens bezoeken, de telefoon niet opneemt als ze belt, haar voor maanden lang achterlaat en zelfs 'nieuwe kinderen maakt' die wel thuis mogen blijven wonen.... Zolang haar eigen moeder niet in staat is om haar liefde te tonen, zal Alicia boos zijn, denken dat het aan haar ligt en blijven zoeken naar erkenning.

"Ik pak een mes en steek het door mijn hoofd"
'Lukt het niet op een positieve manier, dan moet het misschien maar slecht met mij gaan, misschien houden ze dan van me?' Denken veel van deze jongeren. Leg ze maar eens uit, dat het niet gaat lukken op deze manier. En dat mama echt wel van haar houdt, maar het moeilijk vindt om te zeggen. 'Ze knuffelt je toch graag? En ze heeft toch een tatoeage met je naam?' Helpt niet als je kort daarvoor weer hebt moeten zeggen dat mama de telefoon niet kan opnemen. Net als vorige week. En de week daarvoor. En op een gegeven moment moet je over gaan op zwaardere maatregelen, omdat het niet meer lukt om ze gerust te stellen met woorden. Je wil het niet, maar wat is het alternatief?

'Haar moeder heeft toch beloofd dat ze thuis mag komen wonen? Wat erg dat ze daar niet naar luisteren.'

Deze mama zou niets liever willen, maar zij durft niet te vertellen aan haar dochter dat zij dat niet aankan. Dat ze haar dochter nauwelijks onder ogen durft te komen, uit schaamte en schuldgevoel. Dat liefde tonen te pijnlijk is, omdat ze het zelf ook niet begrijpt. Ook deze moeder is slachtoffer van haar eigen pijn.

En dus gaat het team aan Alicia vertellen dat thuis wonen niet mag. 'Mama kan niet eerlijk tegen jou zijn, dus ze doet valse beloftes'. Dat wil je ook niet zeggen. Want moeders zijn heilig, daar blijf je vanaf. No matter what. Dus neem je de schuld maar zelf. Wordt maar boos op ons.

Wat is dan een goede manier om zo iets te zeggen? Hoe eerlijk is het uitleggen van een oneerlijke situatie? Je probeert een alternatief plan te bedenken, iets waar Alicia een betere toekomst mee tegemoet gaat. Daarvoor moet een hoop gebeuren. En dat moet binnen een uur besproken worden. Het moet op papier. Die dingen moeten op dat moment gezegd worden. En dan moet je door, want er wachten nog minstens 10 andere kinderen die in crisis leven. Hoe ga je dat uitleggen? 'Het ligt niet aan jou, maar we hebben nu eventjes geen tijd voor je emotie, lieve schat'?

'Het systeem deugt niet'.

Omdat we het allemaal niet begrijpen geven we het systeem graag de schuld. Klopt, het gaat heel slecht. Er zijn niet voldoende pleeggezinnen en er zijn te veel mensen met problemen. Er is te weinig tijd en te weinig aandacht voor alle kinderen die in groepen terecht komen. Er wordt te veel vastgehouden aan regels en protocollen om het enigszins te kunnen managen. Beste regering, laten we vooral blijven bezuinigen op de jeugdzorg.

Steeds minder mensen willen zich dag en nacht, weekenden en feestdagen, blijven inzetten voor jongeren in de jeugdzorg. Decentralisatie. Bezuinigingsrondes. Instellingen die het opgeven. Personeel dat vertrekt of afbrandt bij de enkels. In plaats van samenwerking tussen verschillende instellingen is er achter de schermen sprake van marktwerking en politieke spelletjes. Maar het systeem de schuld geven heeft nog nooit iets opgelost. Wat is het systeem dan en wie is daarvoor verantwoordelijk? Hoe leg je dat uit aan een kind dat wéér weg moet, naar een nieuwe groep.

Ik zou tegen Alicia willen zeggen 'meid, het ligt niet aan jou'. Maar aan wie ligt het dan? Aan moeder? De regering? Aan het systeem? Alicia heeft geen boodschap aan 'het systeem'. En hoe vaak we het ook zeggen, Alicia zal blijven denken dat het aan haar ligt.

'Tranen met tuiten'

Bijna iedereen die deze documentaire keek moest huilen. Het heeft iets in gang gezet, het raakte een emotie op een dieper niveau. Het is de pijn van onmacht. Het is onmacht, omdat je graag iets zou willen doen, maar hoe? Omdat je een toverstafje zou willen hebben, die het beter maakt. Want er klopt niks van deze wereld. Een moeder hoort haar kind niet te verliezen. Een kind is niet 'thuis' op een groep. En er is nooit voldoende liefde aanwezig in een groepsleider om het verdriet van Alicia te compenseren. Er klopt geen zak van.

En als we daar allemaal om gaan huilen, op internet schrijven hoe erg we het vinden en vervolgens weer een perfecte selfie plaatsen op Instagram is er nog steeds niemand geholpen. Dat is de ironie van de tranen die zijn gevallen. Het is pure onmacht.

De bedoeling van de filmmaker Maasja Ooms is in ieder geval geslaagd. De hele wereld kan nu zien hoe de realiteit is als je opgroeit in de jeugdzorg. En hopelijk inspireert het ons tot meer begrip voor iedereen die met dit soort situaties te maken heeft. Hopelijk komt er meer aandacht voor gezinnen met problemen, pleeggezinnen en hulpverleners in alle soorten en maten. Hopelijk zet dit meer verandering in gang. Daarom deel ik graag deze prachtige documentaire.

Minke Vorenkamp
Pedagogisch medewerker A @ Intermetzo 

 https://www.linkedin.com/pulse/alicia-het-niet-jouw-schuld-minke-vorenkamp/ 

‘ALICIA’ EEN PRACHTIGE DOCUMENTAIRE. HET PROBLEEM VERPLAATSEN OF OPLOSSEN

De jeugdzorg verdiend alleen maar ‘open deuren’. 

Na het zien van de prachtige documentaire ‘Alicia’ van Maasja Ooms, over een meisje dat jaren en jaren in diverse jeugdzorg instellingen wacht op een pleeggezin, dringt zich weer het gevoel op dat er iets mis is met de uitgangspunten die hulpverleners hanteren. Over het algemeen wordt de hulp niet naar het kind gebracht maar het kind  naar de hulp.

Gaat het thuis niet goed dan volgt uithuisplaatsing. Dit is doorgaans een begrijpelijke stap omdat niet elke ouder in staat of bereid is om in voldoende mate mee te werken aan de noodzakelijke hulp. Vervolgens begint een gang door de jeugdzorg.  Crisiszorg/gezinnen, groepen waar het kind tijdelijk verblijft, waar het wordt behandeld, waar het speciáál kan worden behandeld of waar het volledig kan worden afgesloten van de buitenwereld (lees; opgesloten). Gewone pleeggezinnen, projectgezinnen en gezinshuizen. Telkens als de problematiek van het kind de mogelijkheden van de plek waar het woont te boven gaat wordt het verplaatst naar een plek waar een kind met de getoonde gedragsproblemen behandeld kan worden cq men het kind wél denkt te kunnen handelen. Is de behandeling klaar dan gaat een kind ook  weer terug naar een lichtere of ándere  vorm van hulpverlening wat zeker niet altijd het vorige pleeggezin of de vorige groep is.

Op deze manier verhuist een kind vele malen. Tien of meer keer is geen uitzondering.

In mijn, inmiddels 50 jarige ervaring met de jeugdzorg (idd, deze begon toen ik zelf in een jeugdzorg instelling terecht kwam als tiener) heb ik steeds weer gezien hoe problemen met kinderen worden opgelost door het kind  elders onder te brengen. Pleegouders worden soms zelfs ontmoedigd om door te zetten en gesteund in de gedachte dat het allemaal wel leuk moet blijven voor ze en behapbaar voor het gezin.  Op zichzelf is dat zo maar zijn er echt geen andere mogelijkheden als het om wat voor reden dan ook zwaar wordt met een kind of zwaarder blijkt te zijn dan gedacht? Met name in het geval van ‘perspectiefplaatsing’, plaatsingen waarbij het de bedoeling is dat kinderen in het beoogde pleeggezin op gaan groeien, is het toch de bedoeling dat een kind als ‘eigen’ wordt behandeld en groot gebracht. Zou je een biologisch kind ook zo snel uit huis plaatsen als het moeilijk wordt?

Ik heb mee gemaakt dat kinderen die van baby af aan in een gezin woonden en niet beter wisten of de ouders waren hun papa en mama, terug werden gestuurd het jeugdzorg circuit in omdat de ouders gingen scheiden en geen van beiden het pleegkind mee wilden nemen. In het geval van Alicia overleed de pleegvader en (zonder te oordelen over een situatie die ik niet ken) was het kennelijk voor de pleegmoeder niet mogelijk om alleen voor Alicia te blijven zorgen.

Het contact met het voorgaande pleeggezin wordt doorgaans niet gehandhaafd terwijl dit wel is wat we doen met ‘eigen’ kinderen. Het zou al zoveel schelen voor een kind als de (vorige) pleegouders zouden laten merken dat ze echt van het kind houden. Dat ze het niet ‘weg’ hebben gedaan. Dat het overmacht was of beter voor het kind.

Ik heb meegemaakt dat een bijzonder gedragsmoeilijk kindje met een flinke rugzak aan ellendige ervaringen geplaatst werd bij een onervaren pleegmoeder (in de zin van nooit eerder een kind groot gebracht). Deze pleegmoeder had veel zorgen over het gedrag van het meisje en kreeg werk en de noodzakelijke aandacht voor het kind niet goed gecombineerd. Ze trok flink aan de bel en vervolgens werd besloten tot  een behandelingstraject waarbij het kind naar een gespecialiseerd pleeggezin zou gaan en na behandeling in een nieuw, perspectief biedend, gezin zou worden geplaatst. Men oordeelde dat het het beste voor het kind was om binnen een week én te horen dat het weg zou gaan én het ook over te plaatsen. Het kindje is gillend en schreeuwend de auto in getrokken door de hulpverleners en bleef de hele weg hartverscheurend huilen en gillen. Pleegmoeder in vertwijfeling achter latend.

Was dit nu de enige mogelijkheid om het meisje te helpen? Wat te denken van dagopvang voor het kind? Speciaal onderwijs en het ‘busje’ om het op te halen? Een weekend- en vakantiepleeggezin om pleegmoeder de nodige rust te geven. Waarom werd de hulp voor pleegmoeder én kind niet naar het gezin toegebracht. Therapie aan huis of het kindje halen voor de therapie. Gelukkig betrof het een hoogbegaafd meisje dat had bedacht dat als ze zich nu maar onmogelijk zou gedragen ze vast wel terug zou worden gestuurd. Zelden zo’n moeilijk kind gezien,  gillen, schreeuwen, het huis af breken, maarrrrr………….toen na een aantal maanden het contact, tegen alle regels van het behandeltraject in, toch werd hersteld verdween dit gedrag voor een heel groot deel. De overgebleven problematiek bleek met de nodige ondersteuning voor de oorspronkelijke pleegmoeder uiteindelijk toch behapbaar. Pffff, dit liep goed af (het gaat nog steeds goed met beiden) maar het is een uitzondering.

Ik maak zelf mee hoe steeds als het even moeilijk werd/wordt de vraag wordt gesteld of het gezin / de pleegouder het nog wel aan kan, want zo niet dan moeten ze  er mee stoppen. Ook als de hulpvraag niet is om het kind weer weg te halen maar om iets te doen aan de randvoorwaarden b.v.

Een pleeggezin overbelasten is natuurlijk niet de bedoeling. Er zijn al te weinig gezinnen dus als een gezin de pleegzorg als een nare en te zware last gaat ervaren raak je ze kwijt, dat moet sowieso voorkomen worden.

In instellingen voor jeugdzorg heb je te maken met andere kinderen in de groep en met de opleiding van de groepsleiders cq betrokken gedragsdeskundigen.

Neemt niet weg dat de schade die binnen het huidige systeem ontstaat bij kinderen vaak enorm is. Niet voor niets zijn kinderen die met de jeugdzorg te maken krijgen vaak het kind van ouders die ook al een jeugdzorg verleden hebben (eveneens te zien in de documentaire). Houden we het probleem dus niet gewoon in stand door de manier waarop we de zorg aan deze kinderen vorm geven?

Groepsleidsters doen hun best maar het blijft hoe dan ook kunstmatig over komen. Ziek zijn ze nooit, sacherijnig of juist met duidelijke en herkenbare reden opgewekt en blij, je krijgt er weinig van te zien. Ze zijn niet moe en doen niet zomaar spontaan een keer gek. Ze zijn professioneel geduldig en aardig, altijd!

Natuurlijk zijn ze wel eens ziek, maar dan komen ze niet naar het werk. De kinderen hoeven in dat geval niet  voor een keer voor hun eigen boterham te zorgen laat staan dat ze mama of papa even moeten helpen met iets. Ze krijgen niet mee dat de ouders ruzie kunnen hebben met elkaar of een ander kind of de buren en dit ook weer bij kunnen leggen. De verzorgers schieten niet een keer uit hun slof en zijn niet tot tranen geroerd bij het zien van een mooie film. Kortom het is artificieel, niet echt, en het doet geen beroep op het kind om, naarmate het ouder wordt, een deel van de verantwoordelijkheden in het gezin en de zorg voor elkaar op zich te nemen.

Een pleidooi voor opvang in een pleeggezin? Ja, een goed toegerust pleeggezin waar veel steun om heen staat (indien nodig). Ik heb het even niet over de kort durende plaatsingen. Als dat niet lekker loopt of tegen valt dan weet je als pleegouder dat er een einde aan komt. Het gaat dan vaak over kinderen die na verloop van tijd weer terug kunnen naar de eigen ouders.

Ik heb het over de kindjes die na uithuisplaatsing het circuit ingaan en het risico lopen voortdurend verplaatst te worden. Met alle rampzalige gevolgen vandien. Deze kinderen doen uiteindelijk nergens hun best meer voor. Waarom zouden ze? Ze hechten zich aan niemand meer, wat heeft dat voor nut als je toch weer wordt verplaatst of de groepsleider/ster een andere baan vind of nog erger, een baby krijgt en voor haar eigen kindje wil gaan zorgen. Zoals Alicia in de documentaire zegt; “ik zou er net zo goed niet kunnen zijn”.

Een kind groeit en bloeit in de beleving van een onvoorwaardelijke band met ouders die van het kind houden. Die het stimuleren en steeds weer laten weten dat het bijzonder is en mooi en lief en knap en wat al niet meer (wees eerlijk, dat is toch wat we onze ‘eigen’ kinderen geven dag in dag uit!)

Goed getrainde en goed voorbereide pleeggezinnen die, ik ben er een absolute voorstander van, betaald worden voor hun werk. Om verschillende redenen. Ten eerste geeft dit salaris de mogelijkheid om minder te werken in de oorspronkelijke baan en dus meer tijd over te houden voor de zorg voor het pleegkind. Ten tweede kunnen aan deze ‘baan’ cursussen en trainingen worden verbonden en ten derde geeft het gewicht en status aan dit o zo belangrijke werk. De erkenning dat je een pittige klus op je hebt genomen.

Het uitgangspunt moet immers zijn dat een eenmaal geplaatst kind (goed matchen lieve mensen!) ook daadwerkelijk in het gezin opgroeit. Je behandeld het kind als ‘eigen’ terwijl je tegelijkertijd doordrongen blijft van het gegeven dat het niet ‘eigen’ is. Je moet in staat zijn om dwars door al het gedrag heen het mensje te zien dat bij jou in het gezin terecht is gekomen en dat daar niet om heeft gevraagd. Je moet in staat zijn om te leven met de gedachte dat je geen  dankbaarheid kunt verwachten, dat de winst van al jouw inspanningen ligt in de succesjes die geboekt worden maar dat je er nooit voor beloond zult worden. Dat elk kind uiteindelijk toch aan de eigen ouders en familie blijft hangen, hoe weinig deze mensen al die liefde en loyaliteit soms ook verdiend lijken te hebben.

Als er problemen ontstaan dan moet er terug gegrepen kunnen worden op ondersteuning voor het gezin ipv meteen klaar te staan met maar weer een overplaatsing. Dit geldt overigens ook voor woongroepen. Ontschotting is daarvoor nodig om deze inmiddels ouderwetse term maar weer eens te gebruiken. Creatieve oplossingen moeten niet vast lopen in regeltjes. Wat dat betreft verdiend de jeugdzorg overal alleen maar open deuren. Elke sociale voorziening zou onverkort, met voorrang en zonder belemmeringen beschikbaar moeten zijn voor de jeugdzorg.

Je moet een tienermoeder met baby een huisje kunnen aanbieden in dezelfde flat of straat als waar familie of pleegfamilie woont zodat hulp altijd dichtbij is. In Amsterdam zijn hier geen mogelijkheden voor, een tienermoeder moet gewoon het eerste het beste huis accepteren dat wordt aangeboden.

Busjesvervoer naar school ook als het geen speciaal onderwijs betreft maar gewoon een goede school buiten de wijk, waardoor pleegmoeder ‘s morgens weer even haar bed in kan duiken en bij kan slapen als daar een probleem zit. Is momenteel volkomen onmogelijk.

Schoonmaak- en oppashulp.

Vakantieparadijzen speciaal voor pleegkinderen en kinderen uit gezinnen waar pleegkinderen zijn opgenomen. Feest! een voorrecht waardoor het kind niet het gevoel heeft een last te zijn die weg wordt gestuurd als de pleegouders of, en dat zie je regelmatig gebeuren, het oorspronkelijke gezin met elkaar op vakantie gaat om ‘bij te komen’.

Uiteindelijk, hoe je  het draait of keert is dit alles mogelijk binnen het huidige jeugdzorg budget. Zelfs een volledig opgetuigd pleeggezin met allerlei zorg er om heen, blijft goedkoper dan een plek voor een kind binnen een jeugdzorg instelling. Uiteindelijk leidt goede jeugdzorg ook tot mínder jeugdzorg in de zin van de telkens nieuwe aanwas van jeugdzorg kinderen van ex-jeugdzorg kinderen.

Er zijn overigens al allerlei instellingen met dit soort gespecialiseerde en betaalde pleegzorg  aan het experimenteren, maar ook zij kunnen het probleem van de vastgelopen plaatsingen niet altijd oplossen dankzij de gewoon veel te beperkte mogelijkheden.

Is pleegzorg leuk om te doen? Ja, het is leuk, maar met een beetje gezond verstand, logische ondersteuning en  minder regeltjes  kan het allemaal nog veel beter

Paulien Kuipers | Compassie in de jeugdzorg

Met “Alicia” legt documentairemaakster Maasja Ooms haar vinger precies op de zere plek. In deze indringende documentaire zien we het meisje Alicia dat al op zeer jonge leeftijd uit huis wordt geplaatst. Haar 17-jarige tienermoeder, die zelf onder voogdij stond, bood onvoldoende veiligheid. Als aan de eerste pleeggezinplaatsing een einde komt, woont Alicia daarna in diverse tehuizen. Ze wil het allerliefste terug naar haar moeder of wonen in een nieuw warm pleeggezin. Het perspectief daarop verdwijnt gaandeweg en we zijn er getuige van dat Alicia afglijdt naar een leven dat lijkt op dat van haar moeder.
De kijker komt dicht bij de pijn van Alicia en het is moeilijk, bijna onverdraaglijk, om tot het einde van de documentaire deze pijn mee te beleven. Het pijnlijkst is het om te zien hoe groot de onmacht van de jeugdhulpverleners is. Wat kunnen ze doen om een kind als Alicia te troosten? Hoe kunnen ze dit kind een nieuw perspectief op haar leven geven? Hoe kan de onveilige hechtingsrelatie met haar moeder voldoende afgehecht worden opdat nieuwe hechtingsrelaties kunnen ontstaan? Welke emotionele betrokkenheid is daarbij nodig? Welke woorden zijn helend voor kinderen als Alicia?
Niet de woorden die uitsluitend het gedrag van het kind via een meetlat van gestelde hulpverleningsdoelen toelichten. Niet de woorden die alleen maar gaan over het aandragen van oplossingen of gaan over het hulpverleningsproces zelf. Niet de woorden die het meisje haar hele kindertijd in de wachtstand houden.
Het gaat om taal uit het domein van het hart. Om woorden die door de jeugdhulpverleners kunnen worden uitgesproken, zodat zij het kind troosten, haar pijn verdragen en niet vol onmacht met hun mond vol tanden staan. Om woorden die het kind helpen relaties af te hechten. Om woorden waardoor het kind zich gerespecteerd voelt in haar verdriet. Om menselijkheid dus.
Waar kunnen jeugdhulpverleners dat leren? Welke opleidingen sluiten hierbij aan?
Stichting Kinderleven ontwikkelt methodieken om met het hart te leren spreken omdat kinderen dat nodig hebben. Kinderen als Alicia. Deze film maakt dat compleet duidelijk.

Lees meer: http://www.stichtingkinderleven.nl/zwaluwstaartje-alicia/

 Anja Lok

Een documentaire die de –transgenerationele- gevolgen van affectieve verwaarlozing blootlegt op een indringende en integere wijze, zonder schuldigen aan te wijzen. Fouten zullen zeker gemaakt worden in de kinder- en jeugdzorg: genen kunnen ze niet veranderen, traumata niet genezen, hormonen niet kanaliseren, en gemis niet opvullen lijkt de regisseur te willen zeggen, die zelf ook is opgegroeid in een kindertehuis (bron IDFA). Zorg is geen equivalent van liefde.

De film volgt drie jaar lang het dagelijkse leven van het meisje Alicia in kindertehuizen en jeugdinstellingen. Alicia is één jaar oud als ze uit huis wordt geplaatst. Via een pleeggezin komt ze op vijfjarige leeftijd terecht in een kindertehuis en als ze negen is zit ze daar nog steeds, in afwachting van plaatsing bij een nieuw gezin. Dit is het moment waarop de documentaire ALICIA begint. Een sleutelscène zit in het begin: Alicia ligt in bed en vraagt wanneer er eindelijk een plekje voor haar komt. Dan moet de leidster uitleggen dat ze geen termijn en valse hoop willen geven, omdat ze niet op de gewone wachtlijst staat en er voor haar een ‘speciaal plekje’ moet gevonden, want ze is ‘een speciaal meisje’. Ontroostbaar huilt ze: ‘Ik ben een gewoon meisje.’

Een film die draait om de vraag: wat doet het met een kind om op te groeien onder de vleugels van Jeugdzorg? Om de paar maanden wordt Alicia overgeplaatst naar een nieuwe jeugdzorglocatie, omdat ze problematisch gedrag vertoont en de zorg die ze nodig heeft steeds specifieker wordt. Hekken om de verblijfplaats, sloten op de keukenladen en personeel met bodyguards. Op haar 10de krijgt ze op aandringen van haar moeder, die haar af en toe komt opzoeken, de prikpil; Alicia woont dan met negen jongens op een Medium Care. Toenemende agressie, extreme stemmingswisselingen, en angsten zijn zichtbaar in de film. Ze wil naar haar mama, maar dat lijkt er niet in te zitten. Ze loopt veelvuldig weg en de documentaire eindigt op het moment dat ze op een gesloten afdeling wordt geplaatst.

De documentaire is intens door het niet-gezegde, het non-verbale. Dicht op de huid gefilmde, observerende beelden maken de verlangens en de onmacht van de jonge, thuisloze Alicia invoelbaar en brengen het effect van een gebrek aan perspectief pijnlijk aan het licht. Tussen beelden door verschijnt er af en toe een zwart scherm met observatienotities van de begeleiders. Alicia wordt gevolgd door een participerende camera. In de film spreekt ze daarom direct tegen de maakster en de camera. Alles is op ooghoogte van de kinderen gefilmd, bijna alsof je er als kind zelf tussen loopt. De camera neemt je mee naar het gezicht van Alicia, lang, onderzoekend en zelfs ongemakkelijk dichtbij. De close-ups van haar gezicht tonen ook de verandering van een hunkerend kind naar een vervlakte puber en onder invloed van psychofarmaca. Op andere momenten staat de camera stil en richt zich op spullen in haar kamer of een witte deur en hoor je haar schreeuwen en gillen tegen begeleiders. Het geluid in de film wordt ook steeds killer en indringender: de klank van meer gillende kinderen, woorden als “time-out”, en dichtvallende zware deuren. De documentaire heeft het effect van een pleister die tergend langzaam wordt losgetrokken…… de wond die bloot komt is schrijnend en rauw.

Recensie door: Anja Lok, psychiater, Academisch Medisch Centrum Amsterdam

www.dejongepsychiater.nl/themas/media/1079-documentaire-alicia 

 Lem van der Linden

Gisterenavond heb ik de documentaire Alicia gekeken. De regisseur Maasja Ooms neemt ons mee in het leven van een meisje, dat tot dan toe alle pech van de wereld heeft gehad. Er volgt een leven vol hele en halve brokstukken tijdens een tocht langs aanvankelijk veilige kindertehuizen, waar ze steeds dieper in haar vertrouwen beschaamd wordt en het gemis van een warm en veilig nest zich vertaalt in agressief gedrag, dat keer op keer een bevestiging vormt omtrent haar ongewenst zijn. Dergelijke indringende documentaires zijn absoluut ongeschikt als slaapmutsje.

Het was dan ook niet verwonderlijk, dat ik midden in de nacht wakker schrok uit een onrustige droom met als eerste het beeld van Alicia op mijn netvlies. De droom bleef als een losse flard om me heen hangen. Daar lagen alle gemengde gevoelens in verstopt, verkleedt als een zoektocht bijvoorbeeld, een langs elkaar heen lopen, in een confrontatie, huilbuien en een unheimisch voelen, in het oververhit wakker schieten om tot het nog niet goed doorgedrongen besef te komen dat de droom op z’n minst een deuk had geslagen in, wat normaal gesproken, de algemene veiligheid van een kind had moeten zijn.

De documentaire droeg een doodongelukkig bang en onzeker meisje mijn hart binnen, dat haar gevoel overschreeuwde met veel bravoure. Hoe harder je van je aftrapt, des te minder hoef je te voelen. Daardoorheen vlocht zich de kwetsbare onmacht van de liefde van een moeder, waar zij haar eigen leven gespiegeld zag in dat van haar dochter en alleen maar kon beamen en bevestigen wat de gevaren zouden kunnen zijn, die in het verschiet en op de loer lagen, omdat ze zelf voor die hete vuren had gestaan. Indringend en meevoelend gaven de beelden weer, waar sprake was van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Een te jonge onervaren moeder, een pleegvader die vroegtijdig kwam te overlijden uit het eerste pleeggezin, waarmee uithuisplaatsing voor de tweede keer een feit werd en daarna één lange grote hunkering naar liefde.

Waar het onvermogen groeide, groeide haar weerstand tegen alles wat haar lief was. Verzorgers, kinderen, haar zusje trekt ze aan en stoot ze af met een gemak waarmee ze het voor zichzelf zo ervaren heeft. Het schrijnde en schuurde een hele documentaire lang en als ze ten slotte, tussen alleen maar meiden, in een gesloten tehuis terecht komt, waar haar moeder ook gezeten had, is de cirkel voor de docu rond, maar blijven de open vragen nog lang door malen in mijn hoofd. Wat zou een geruststellend einde een bevrijding geweest zìjn. Realiteit, rauw en ten voeten uit, zorgde ervoor dat dit indringende portret als een van de beste twee IDFA-docu’s werd bekroond.

Het werd vanuit het hart gemaakt, dat viel af te lezen uit de manier waarop de gesprekken verliepen, de doordringende regels uit de rapporten werden gefilterd, die de pijn en het verdriet omlijstten van dat kleine bange meisje en later van die onzekere, hunkerende, angstige puber. Het tekende nauwgezet de rauwe open wonden op bij het zoveelste nieuwe bed dat met haar eigen lakens een zoveelste ‘thuis’ moest aankleden. Het viel te lezen in het peilloze ondoordringbare pantser dat zorgvuldig werd verstevigd, bij iedere nieuwe bijting van de groeven op haar ziel.

Alleen iemand, die weet wat hechting en binding en het hele scala aan mogelijkheden dat er tussen ligt, betekent, is in staat om in het onthechte kind te kruipen en een binding voor het leven aan te gaan. Met recht een levenswerk.

 lemvanderlindenblog.wordpress.com 

 WORD PLEEGOUDER, VOOR ALICIA EN ALLE ANDEREN!  

door Krissie, 22 november 2017

Alicia. Dertien jaar oud is ze en al jarenlang verblijft ze in de opvang. Zonder mama, zonder papa. Iedere dag weer wordt ze geconfronteerd met nieuwe begeleiders, bekende onbekenden, mensen die betaald worden om voor haar te zorgen. Alicia is het meisje dat de term 'moederziel alleen' letterlijk een gezicht geeft. Een gezicht waarover wanhopige tranen naar beneden stromen wanneer haar voor de zoveelste keer wordt uitgelegd dat er nog steeds geen plekje binnen een gezin voor haar gevonden is. 

Woensdagavond konden we allemaal een kijkje in haar leven nemen. Veilig vanuit ons eigen huis, op de bank, starend naar de tv waar 2Doc een hartverscheurende documentaire over haar uitzond. Collectief brak ons moederhart. Hoe kan het dat er in Nederland kinderen zijn die zó moeten opgroeien? Ook ik hield het niet droog. Ik dacht aan Vera en Thomas die boven in hun bed lagen. Op wie ik vanavond nog had gemopperd dat ze nu echt een keer op tijd moesten gaan slapen. 

Voor hen is er wél een gezin gevonden, en dat gezin zijn wij. Wij zorgen voor Vera en Thomas omdat hun ouders dat niet kunnen. Dat is fijn, dat is soms ingewikkeld, en daar komt een hele hoop bij kijken. Met hen en mijn man samen vorm ik een hechte viereenheid. Maar ook hun papa, mama en enkele andere familieleden zijn nauw bij ons leven betrokken. Deze avond, kijkend naar Alicia, ben ik extra blij met ons bijzondere (pleeg)gezin.

Op internet lees ik talloze geschrokken reacties naar aanleiding van de uitzending. Onder berichtgeving over de documentaire op social media loopt de teller op; in plaats van de gebruikelijke likes verschijnen er steeds meer tranende emoji's. De één na de ander schrijft Alicia per direct in huis te willen nemen. 'Hier staat wel een bed voor je klaar hoor lieverd'. Dit dertienjarige meisje maakt bakken vol emotie los bij iedereen die gekeken heeft, dat is een ding wat zeker is.

Dat is goed en dat is mooi. Het is fijn om te zien dat mensen geraakt worden door dit prachtige, kwetsbare kind. Terwijl ik de uitgelopen mascara van mijn wangen veeg loop ik de trap op naar boven. Heel voorzichtig, hopend ze niet wakker te maken, geef ik Vera en Thomas beiden een extra kus. Ondertussen gonst er slechts één gedachte door mijn hoofd: ik hoop zó dat iedereen die nu aangeeft Alicia een thuis te willen bieden, overweegt zich aan te melden als pleegouder. Want dát is wat zij en al die andere kinderen in de opvang nodig hebben. Gezinnen waarin zij op mogen groeien. Een plek waar zij nooit meer moederziel alleen zullen zijn.

www.supergewonemensengezocht.nl

 http://pleegmamakloek.blogspot.nl/2017/11/word-pleegouder-voor-alicia-en-alle.html 

 Henk Reimert

Het afgelopen weekend ging de film Alicia van Maasja Ooms in première op het IDFA. Een bijzondere film over een heel speciaal meisje dat het liefst gewoon gevonden wil worden. Maasja heeft een indringend beeld geschetst van het jeugdzorg-leven van Alicia, het is knap gefilmd, dicht op de huid en zo gemonteerd dat het verhaal zich als vanzelfsprekend ontrolt. Ik raad iedereen aan om de film te gaan bekijken (via uitzendinggemist.net), zeker mensen die zijn geïnteresseerd in de sector jeugdzorg. En dat zou iedereen toch eigenlijk moeten zijn, want als volk hebben we verantwoordelijk-heid voor de zorg voor onze kinderen, voor alle kinderen.

De film snijdt impliciet verschillende thema's aan. Het leven in een instelling, pleegzorg, privacy, het systeem van jeugdzorg als geheel, hechting, regie en het gebrek daaraan, liefdevolle professionaliteit en intergenerationele problematiek: het komt allemaal aan de orde. Steeds respectvol in beeld gebracht, een camera die registrerend aanwezig is, niet oordeelt maar ziet.

De film geeft geen antwoorden en roept veel vragen op. In essentie iets wat een maatschappelijke kerntaak is van kunst. Het zo kunnen vastleggen is Kunst en ik schrijf dat hier niet zomaar met een hoofdletter. Maasja heeft van deze documentaire een Kunstwerk weten te maken, waar alleen maar met waardering en groot respect naar gekeken kan worden.

Om al deze loftuitingen in het goede perspectief te zetten moet ik iets bekennen: ik ben samen met Maasja de aanstichter van de film. En dus meer dan subjectief én ik voel een grote verantwoordelijkheid voor het feit dat de film er is. Ik ben er blij mee en beschouw het als een cadeau aan zowel de samenleving als aan de sector. En het is een eerbetoon aan kinderen als Alicia die het zo waard zijn dat er van ze gehouden wordt (en voor ze gezorgd wordt....).

Ik weet dat de film aanleiding gaat zijn voor veel discussies. In de sector is dat al begonnen en het meest prominent zingt nu het woord 'privacy' rond: had dit wel gefilmd mogen worden? Mag dit leven zo wel op tv worden uitgezonden? Mogen wij als sector (en nog meer specifiek wordt dit gezegd door voortrekkers van de beroepsgroep pedagogen en psychologen) wel meewerken aan dit soort documentaires? Vanuit mijn betrokkenheid bij de film wil ik graag verantwoording afleggen over mijn handelen en vertellen waarom ik hier graag aan heb meegewerkt. Ik hoop dat dit helpt om de een goede discussie te voeren, zodat de film kan bijdragen om de zorg voor deze kinderen te verbeteren.

Toen ik Maasja vier jaar geleden ontmoette was ik directeur van een instelling voor jeugdzorg. Ik deed dat al een jaar of twintig. In de jaren daarvoor heb ik gewerkt als groepsleider op de werkvloer en in verschillende managementfuncties. Ik meen dan ook te mogen schrijven dat ik het werkveld goed ken.

In 2013/2014 ging het gesprek in de sector eigenlijk alleen nog maar over één ding: de transitie en dan vooral over de gevolgen dit zou hebben. Er was een enorme systeemverandering in aantocht die gepaard ging met zeer forse bezuinigingen. De financiële gevolgen die dit alles zou gaan hebben en de gevolgen voor de kinderen die werden geholpen en voor de mensen die de hulp in de praktijk gaven waren niet te overzien. Dit zorgde voor veel dynamiek. Iedereen was onzeker, onrustig en bezorgd. Ik was hierover voortdurend in gesprek, met financiers, ambtenaren, collega-directeuren en uiteraard ook met de medewerkers van de organisatie waar ik leiding aan gaf. De gesprekken gingen alleen nog maar over het systeem en de verandering. En ondertussen ging het werk gewoon door, zag ik op de werkvloer mensen de hele dag in de weer om het beste uit zichzelf te halen, voor de kinderen en gezinnen die aan de zorg waren toevertrouwd.

Maasja vertelde dat zij zelf een aantal jaren in een kinderhuis had gewoond. Het was een periode die veel invloed had op haar leven toen, maar ook nu nog was het iets dat doorwerkte in haar dagelijks bestaan. Als cameravrouw had zij zich inmiddels ontwikkeld tot regisseur en ze had het plan opgevat om een film te maken over dat wat haar zo beïnvloedde. Zij wilde vastleggen wat zij had meegemaakt, wetend dat ze niet 'achteruit' haar eigen leven kon filmen.

Om haar werk te leren kennen heb ik haar film over Boris Ryzhy gekeken. Ik was onder de indruk van de manier van kijken en vastleggen die zij zich eigen heeft gemaakt en zag een grote kans. Deze vrouw leek mij in staat om het werk van alledag in de jeugdzorg in beeld te brengen. Juist in de tijd waarin we leven, waarin zoveel ter discussie staat, waarin het woelt om verandering is het belangrijk om de samenleving inzicht te geven in dat wat zich in het verborgene afspeelt, in de leefwereld van de kinderen en gezinnen die zijn aangewezen op hulp en ondersteuning. Toen het filmfonds de VPRO en Cerutti-film (haar producer) het vervolgens mogelijk gingen maken om haar een aantal jaren aan een dergelijk project te laten werken besefte ik dat dit een kans was die aangegrepen moest worden. Ik besloot haar te gaan helpen met het uitwerken van haar idee.

Maasja ging met me mee naar één van de leefgroepen van Maashorst. Ze voelde daar aansluiting en wilde graag het leven van een van de kinderen in beeld brengen. Om dit mogelijk te maken moest er veel gebeuren. De mensen die met haar werkten moesten willen meewerken (en het is nogal wat als je daarin wilt meegaan, als een camera je jarenlang gaat volgen in de uitvoering van je vak).

De behandelverantwoordelijke gedragswetenschapper en de voogd (werkzaam bij wat toen nog Bureau Jeugdzorg heette, een andere organisatie dus) moesten instemmen vanuit de afweging dat het gefilmde kind geen schade mocht worden berokkend. Toen de keuze op Alicia viel werd ook aan haar moeder gevraagd om in te stemmen en ook de andere kinderen en hun ouders en voogden van de groep moesten hun medewerking willen verlenen. Dat is allemaal gebeurd, iedereen heeft instemming verleend en zo begon er vier jaar geleden een filmproces dat zijn weerga in de jeugdzorg nauwelijks kent.

Het idee was om Alicia te volgen in haar gang van leefgroep naar pleeggezin of gezinshuis. De groep waarin zij woonde was vooral gericht op de wat jongere kinderen; zij ontgroeide haar omgeving en men was vol goede moed op zoek naar een plek in en meer gezinsachtige omgeving. Het filmen van die transitie en laten zien hoe ze zou aarden op een nieuwe woonplek, dat was het idee.
De praktijk bleek weerbarstig; er is geen gezin gevonden, Alicia raakte haar perspectief kwijt, ze ontregelde en de begeleiding raakte de grip kwijt. Zij wordt één van die kinderen waar het systeem zo moeilijk antwoord op kan vinden, de film maakt dat meer dan duidelijk.

De groep deskundigen (psychologen, pedagogen, psychiaters, begeleiders, ouders, pleegouders, inspectie) die naar de film heeft gekeken was vol lof over hoe liefdevol en indringend het verhaal in beeld is gebracht. Men herkende het verhaal en de onmacht die er uit spreekt en men deelde de zorgen.

Al sinds jaar en dag blijkt uit alle lijstjes dat de Nederlandse kinderen de gelukkigste kinderen zijn van de hele wereld. Maar er is een groep die hier niet als vanzelfsprekend bij hoort. Het zijn deze kinderen die mij al die jaren hebben gemotiveerd om dit werk te doen. Ik heb er door de jaren heen veel ontmoet en ik weet dat er met mij veel collega's zijn die zich elke dag opnieuw weer inzetten om deze kinderen en gezinnen te helpen. De film maakt indringend duidelijk dat er nog veel inspanning nodig is om het systeem dat we hebben ingericht om deze kinderen te helpen te verbeteren. De film kan daar in mijn ogen zeer bij helpen. Ik hoop dat Alicia gezicht geeft aan de kinderen die de hulp het meest nodig hebben, waar het hardst voor gewerkt moet worden, zonder dat haar gezicht daar blijvend aan gelinkt moet worden. Want privacy is een groot goed. Maar, zoals Maasja zei: "wat hebben kinderen wiens gezicht niemand kent aan privacy?"

 online gepubliceerd op: discura.nl/auteurs/henk-reimert/alicia  

René Meuwissen

Deze week werd op het IDFA de documentaire ALICIA vertoond. Vanavond was deze indrukwekkende documentaire op televisie. ALICIA gaat over een meisje dat al sinds haar geboorte onder voogdij van Jeugdbescherming Brabant staat. Ze heeft sinds haar vijfde in diverse behandelgroepen gewoond. Als de documentaire begint, is zij negen en is er, hoewel er heel hard gezocht wordt, nog steeds geen fijn pleeggezin voor haar gevonden. De documentaire laat zien wat het doet met een jong meisje als het geen zicht heeft op een warme en veilige plek om voor langere tijd te wonen. We zien de impact van het gebrek aan perspectief en dat geeft een machteloos gevoel.

Hoewel het gelukkig vaker wel dan niet lukt om kinderen een veilig en warm thuis te bieden, is het ook de schrijnende realiteit dat het soms niet gaat zoals we zouden willen en er niet direct een goede plek is. Door gebrek aan pleeggezinnen, gezinshuizen en langdurige plekken in behandelgroepen, verkassen sommige kinderen noodgedwongen van groep naar groep, van instelling naar instelling, waardoor hun problematiek verergert. Dat moeten we als samenleving niet willen. Dit zijn immers ónze kinderen.

Uitgangspunt van de Jeugdwet is om kinderen snel, dicht bij huis te helpen. Zo kort als nodig, zo lang als noodzakelijk. Dat is een goed uitgangspunt, maar helaas in een aantal gevallen onvoldoende. Sommige kinderen hebben voor een langere periode een goede plek nodig en vinden die niet thuis of in hun netwerk. Dat betekent dat we samen moeten inzetten op het werven van nieuwe pleegouders, maar ook moeten investeren in goede ondersteuning en toerusting van bestaande pleeggezinnen, gezinshuizen en in langdurige plekken voor kinderen die dat nodig hebben.

Dat is een ingewikkelde opdracht waar we met alle partijen samen aan werken. Afgelopen zomer spraken aanbieders, gemeenten, Rijk en branches af extra in te zetten op het bieden van passende hulp; het versterken en verbeteren van de ketensamenwerking en het versnellen van het leren van elkaar. Deze documentaire bevestigt opnieuw de noodzaak daarvan.

We zetten alles op alles om kinderen als Alicia te helpen. Dat is een opdracht aan de hele samenleving met ons als jeugdzorgorganisaties voorop. Onze kinderen verdienen niets minder dan dat.

Door René Meuwissen is vicevoorzitter van Jeugdzorg Nederland en bestuurder van Jeugdbescherming Brabant

 online gepubliceerd op: jeugdzorgnederland.nl en op jeugdbeschermingbrabant.nl

TEKORT JEUGDZORG KENT MEERDERE OORZAKEN 


door Yolanda de Koster,  02 dec 2016

Ruim de helft van de gemeenten komt dit jaar niet uit met het rijksbudget voor de jeugdhulp en vreest structureel rode cijfers te moeten schrijven. Het verdeelmodel en de toegenomen zorgvraag zijn twee oorzaken, maar er zijn er meer. Binnenlands Bestuur zet de belangrijkste oorzaken van de (dreigende) tekorten op een rijtje.

Gemeenten zien vraag om hulp toenemen

1. Verdeelmodel / korting rijksbudget
Roosendaal is een van de gemeenten die door het nieuwe (objectieve) verdeelmodel niet uitkomt met het jeugdbudget. Vorig jaar noteerde de gemeente een overschot van ruim vijf ton op jeugd, maar dit jaar komt de gemeente zeker uit op een tekort en volgend jaar waarschijnlijk ook. ‘In 2015 werd aangekondigd dat het historische verdeelmodel, waarbij het budget werd vastgesteld op basis van de uitgaven jeugdzorg in het verleden, zou worden vervangen door een objectief verdeelmodel. Daarbij wordt het budget verdeeld op basis van een aantal kenmerken van gemeenten. Dat nieuwe verdeelmodel pakt voor ons zeer ongunstig uit. De komende jaren moeten we zeven miljoen euro op ons budget inleveren. Dat is bijna 25 procent op het huidige jeugdbudget; een behoorlijk forse klap’, laat een woordvoerder van Roosendaal weten. 
Ook Maastricht schrijft de komende jaren rode cijfers, samen met zeventien andere Zuid-Limburgse gemeenten die de jeugdhulp gezamenlijk inkopen. Deels ligt dat aan de generieke korting op het rijksbudget, maar vooral aan de negatieve effecten van het verdeelmodel. Die zijn voor Zuid-Limburg zo fors dat de regio overweegt bij het rijk aan de bel te trekken. Over 2015 noteerde Maastricht nog een overschot van vier ton op de jeugdhulp, maar de komende jaren kijkt de gemeente tegen een flink tekort aan. ‘Het budget Jeugd gaat voor Maastricht van 31 miljoen euro in 2015 naar uiteindelijk 25 miljoen euro structureel; een budgetverlaging van 20 procent’, verduidelijkt Marie-José Smeets, senior beleidsadviseur Jeugd van Maastricht. 
De achttien Zuid-Limburgse gemeenten tezamen kwamen vorig jaar uit op een tekort van zo’n acht miljoen euro; vijf procent op het totaalbudget van 153 miljoen euro. Dit jaar ging er 145 miljoen naar de regio en komend jaar is er vanuit het rijk 132 miljoen beschikbaar. ‘Structureel krijgen we 18 miljoen minder. Dat is regionaal een taakstelling van bijna twaalf procent’, aldus Roel Kramer, algemeen directeur Sociaal, namens de regio. ‘Waarom onze regio zo ver terugloopt in budget kunnen we (nog) niet verklaren. We vermoeden dat het verdeelmodel en de objectieve maatstaven die daarin zijn opgenomen niet volledig recht doen aan de situatie in onze regio. Ook bekijken we of het feit dat wij een krimpregio zijn, bijdraagt aan de negatieve effecten. Andere krimpregio’s, zoals Groningen, kampen ook met tekorten. Binnenlandse Zaken doet hier nu onderzoek naar.’ 

2. Stijgende zorgvraag  Leidschendam-Voorburg constateert een forse groei van de vraag om jeugdhulp; een van de redenen waarom de gemeente dit en komend jaar een tekort op de jeugdzorg zal noteren. Een van de oorzaken is vroegsignalering. ‘Kinderen komen op jongere leeftijd in jeugdzorg omdat de gemeente de vraag eerder signaleert’, zo laat een medewerker weten. Door strengere indicatiestelling voor toegang tot de langdurige zorg door het CIZ (Centrum indicatiestel- ling) blijven kinderen langer onder de (financiële) verantwoordelijkheid van de gemeente. 
Ook de gemeenten Velsen en Steenbergen geven aan door de toenemende zorgvraag en de korting op het rijksbudget in de rode cijfers te belanden. Velsen stelt dat er door de (strikte) beoordelingscriteria van de Wet langdurige zorg (Wlz) meer kinderen onder de Jeugdwet vallen; en dus onder de (financiële) verantwoordelijkheid van gemeenten. ‘Een andere reden is de toename van het aantal voogdijkinderen die verblijven in een residentiële voorziening in de gemeente Velsen. Deze vallen onder onze financiële verantwoordelijkheid’, aldus een woordvoerder. Verder is dit jaar het aantal jeugdhulptrajecten toegenomen. ‘Sommige van deze trajecten lopen ook door in 2017. Dit betekent dat, vanwege de zorgcontinuï teit, de kosten ook in 2017 hoger zullen uitvallen.’ 

3. Transformatie heeft (meer) tijd nodig
Het idee achter de decentralisatie jeugdzorg is dat gemeenten de hulp gerichter, beter en uiteindelijk goed koper kunnen regelen. Door meer in te zetten op preventie bijvoorbeeld kan doorverwijzing naar dure zorg worden voorkomen. Dat is ook de inzet van de gemeente Zwolle, maar volgens Martin Pazie, controller sociaal domein, kost deze transformatie meer tijd dan gedacht en levert zij nog niets op. ‘We zien het niveau van de vraag naar jeugdzorg niet dalen, maar de budgetten van het rijk wel.’ Eén van de hoofdredenen waarom de transformatie qua timing niet synchroon loopt met de budgetverlaging, is dat de doorverwijzers naar de jeugdzorg – bijvoorbeeld huisartsen, rechters en psychiaters – nog niet één en dezelfde visie delen. 
Om de uitvoering van de jeugdzorg beter in lijn te brengen met het eigen beleid, is veel overleg met veel partijen nodig. Dat er in regioverband met elf gemeenten moet worden samengewerkt, maakt het nog complexer. ‘In een dorp kun je met een huisarts snel tot afspraken komen, maar in een stad als Zwolle heb je met tientallen huisartsen van doen met ieder – terecht – ook weer hun eigen inhoudelijke visie’, aldus Pazie. Om die reden investeert de gemeente de komende tijd bewust extra in werkgroepen met de doorverwijzende instanties om de toegang tot de jeugdzorg te stroomlijnen en om informatie te delen. De regio Zwolle koerst dit en volgend jaar op een tekort af. 
Ook de gemeente Roosendaal stelt dat de vernieuwing nog onvoldoende zijn vruchten afwerpt. Samen met andere gemeenten uit de regio is Roosendaal overgegaan op arrangementbekostiging. ‘Op termijn gaat het zeker lukken om met minder budget uit te komen, maar vooral dit en komend jaar wringt de schoen. Aanbieders kunnen het niet bijhouden en een aantal van hen dreigt om te vallen. Dat willen we natuurlijk voorkomen, maar een oplossing is nog niet in zicht. Het zal een paar jaar duren voor we ons stelsel zodanig hebben ingericht dat we de kortingen kunnen opvangen.’ De gemeente overweegt de hulp in te roepen van de Transitie Autoriteit Jeugd (TAJ) om hulp te vragen. Om samen te pleiten voor een meer geleidelijke afbouw van het rijksbudget, maar ook voor bemiddeling tussen gemeenten en aanbieders. 

4. Uitgestelde zorg
Gemeenten zetten soms te lang in op (goedkope) lichte hulp via bijvoorbeeld het wijkteam, terwijl eigenlijk zwaardere hulp nodig is. De situatie van het kind kan verslechteren waardoor uiteindelijk langdurige en duurdere hulp nodig is, en/of uitmonden in een crisissituatie, zo constateerde de Kinderombudsman recent. Volgens Eric van der Graaf, zorgmanager van Pluryn (als zorgaanbieder actief voor jeugdigen uit 270 gemeenten) zijn die wijkteams een van de drie hoofdoorzaken van de tekorten op de jeugdbudgetten. 
Die teams doen hun stinkende best, maar zijn veelal in opbouw, ook als het gaat om kennis over (gespecialiseerde) jeugdhulp. De grootste uitdaging van dit moment is volgens hem het bewerkstelligen van evenwicht tussen inhoud en financiën. ‘Het gaat er om dat er op tijd lichte interventies worden gepleegd zodat langdurige zware zorg kan worden voorkomen. Soms moet een wijkteam echter niet schromen een jongere door te verwijzen naar zwaardere zorg. Die kun je later weer afschalen. Als je te laat doorverwijst, loop je het risico dat er alsnog zwaardere zorg moet worden verleend, die langduriger nodig is.’ En dus duurder. De gemeente De Bilt geeft aan dat de zorgvraag gelijk blijft, maar dat de zorg ‘zwaarder en dus duurder wordt’. 

En verder
Ook het woonplaatsbeginsel, dat bepaalt wie de rekening voor de geboden jeugdhulp betaalt, breekt een aantal gemeenten (financieel) op, zoals Utrechtse Heuvelrug. Daarnaast staat her en de onderlinge solidariteit onder druk om (dure) rekeningen van specialistische jeugdhulp samen te dragen, zoals in Aa en Hunze, Delfzijl en Bernheze.

 http://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/achtergrond/achtergrond/tekort-jeugdzorg-kent-meerdere-oorzaken.9567499.lynkx 

Bezuiniging op de jeugdhulp was een vergissing

Deze week is de week tegen kindermishandeling, maar er is momenteel weinig reden tot vreugde. De behoefte aan zorg voor jongeren stijgt maar gemeenten hebben minder geld. Houdt Nederland nog wel van onze kinderen?

door Peer van der Helm, 21 november 2017

In de nieuwe jeugdwet van 2015 is de uitvoering van de jeugdhulp, dus ook de gespecialiseerde jeugdzorg naar de gemeente gegaan, evenwel met een flinke korting op het totale budget van circa 200 miljoen euro. De gedachte hierachter was dat gemeenten met hun wijkteams eerder problemen achter de voordeur zouden signaleren en met preventief ambulant optreden uithuisplaatsingen en dus gespecialiseerde jeugdzorg zou kunnen voorkomen.

Achter deze gedachte zat echter geen wetenschappelijk onderzoek maar waarschijnlijk de wens te bezuinigen, zo betoogden veel experts al in 2013. Andere experts meenden dat de instellingen inhalig waren en kinderen te lang in behandeling hielden. Dat was natuurlijk een boodschap die aansloeg bij voorstanders van bezuinigingen.

In 2015 nam het aantal uithuisplaatsingen en plaatsingen iets af maar in 2016 weer fors toe, met 15 procent in instellingen en zelfs 25 procent in gezinshuizen (Bron: CBS). Pleegzorg bleef gelijk, waarschijnlijk als gevolg van gebrek aan pleegouders.

Bovendien bleek dat de zorgzwaarte van de jongeren die in de gespecialiseerde jeugdhulp en in het speciaal onderwijs terecht kwamen aanzienlijk was toegenomen. De combinatie van minder geld en een stijgend aanbod zorgde bij gemeenten voor miljoenenverliezen. Gemeenten korten vervolgens op de tarieven en overal in Nederland weigeren instellingen nog tegen te lage tarieven kinderen te behandelen. Binnenlands Bestuur kopte begin november zelfs ‘chaos in de Jeugdzorg loopt uit de hand’.

Hoe kunnen we de groei van het aanbod verklaren?

Een belangrijke verklaring is misschien wel het gegeven dat het deel van de kinderen die niet meer thuis kunnen wonen zeer ernstige aandoeningen heeft. Die gaan meestal niet preventief of curatief over zoals bij ernstig autisme of LVB, en meestal is er een combinatie van meerdere aandoeningen tegelijkertijd die voor ernstige gedragsproblemen en verslaving zorgen.

Inmiddels weten we uit nieuw onderzoek dat persistent antisociaal gedrag vaak op een hersenbeschadiging berust, maar ook een sterke erfelijke component heeft. De aanpassingsproblemen die deze kinderen in de maatschappij hebben zijn dermate dat we daar ambulant nauwelijks vat op hebben. Ook het speciaal onderwijs is daar soms niet tegen opgewassen. Deze aandoeningen gaan niet over en kinderen moeten er mee leren leven en dat kost veel tijd, kennis en energie (geld).

Sommige kinderen zullen een leven lang begeleiding nodig hebben

Voor sommige kinderen geldt dat ze zo kwetsbaar zijn dat ze hun leven lang begeleiding nodig zullen hebben. Andere kinderen hebben veel nadelige jeugdervaringen meegemaakt en zijn in een levensfase tussen de 14 en de 25 jaar waarin ze naar verhouding veel risico nemen en agressief zijn. Hun sociaal-emotionele ontwikkeling en hun persoonlijkheidsontwikkeling lopen sterk achter. Dit noemen we een ‘disharmonisch ontwikkelingsprofiel’. Ook dat is niet iets wat je in de regel snel met tien sessies van een psycholoog of psychiater (die vaak binnen de jeugdhulp worden vergoed) kan oplossen.

De mogelijkheden om problemen thuis op te lossen zijn overschat

Daarbij komt nog dat de mogelijkheden om problemen thuis op te lossen waarschijnlijk overschat worden: veel ouders van kinderen met ernstige aandoeningen en problemen hebben die zelf ook, zijn soms onmachtig in de opvoeding die ze zelf soms nooit hebben gehad en geven die van generatie op generatie door met bijbehorende armoede, schulden, en verslavingen. Ook hun mogelijkheden tot herstel zijn vaak gering.

Deze kinderen zijn er altijd al geweest. Hun aantal zal vooralsnog niet minder worden, maar waarschijnlijk is paradoxaal genoeg de toename van de vraag naar jeugdhulp mede te verklaren doordat wijkteams hun werk goed doen en nu veel sneller ernstige problemen achter de voordeur signaleren. Er moet dus waarschijnlijk geld bij omdat gemeenten hun werk goed doen. Dat had niemand verwacht.

Omdat wij als samenleving een morele plicht hebben om deze kinderen niet in de kou te laten staan en agressiviteit en criminaliteit op straat de samenleving uiteindelijk meer kost is de huidige situatie voor verbetering vatbaar. Er is haast geboden.

Ook de medewerkers zijn het kind van de rekening

Maar er is nog een tweede ‘kind van de rekening’ en dat zijn de medewerkers (gezinshuisouders, pedagogisch medewerkers in instellingen en leerkrachten in het speciaal onderwijs) die zich geconfronteerd zien met een doelgroep die steeds moeilijker wordt en tegelijkertijd het met minder middelen moeten doen. Dan melden medewerkers zich ziek, raken burn-out en vertrekken.

De achterblijvers moeten dit moeilijke werk in toenemende mate doen met ingehuurde uitzendkrachten die de kinderen niet kennen, waardoor onveilige situaties ontstaan. In sommige gevallen wordt personeel vervangen door camera’s (Trouw, 29 september 2017), waardoor kwetsbare kinderen alleen worden gelaten.

Ook deze medewerkers die met veel compassie voor ons dit moeilijke werk blijven doen, dag in dag uit, met veel risico op agressie proberen op te voeden waar anderen gefaald hebben en als beloning alleen tijdelijke contracten krijgen, ook zij hebben recht op ons respect en compassie: ‘laat ze niet in de steek’.

Kinderen zorg ontzeggen doen we toch ook niet als ze kanker hebben?

Kinderen de zorg ontzeggen die ze nodig hebben is toch niet meer van deze tijd en gebeurt toch ook niet als ze bijvoorbeeld kanker hebben of een stofwisselingsziekte? Dan is Nederland te klein. Francien Lamers-Winkelman, emeritus-hoogleraar kindermishandeling, verzuchtte ooit: ‘Houdt Nederland nog wel van onze kinderen?’

Laten we weer gaan houden van kinderen in onze samenleving die het minder getroffen hebben en ze de zorg geven die ze nodig hebben. Dat ‘onsje minder’ (200 miljoen) was een vergissing: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

Peer van der Helm is lector bij het Expertisecentrum Jeugd van de hogeschool Leiden en hoofd onderzoek bij Fier. 

 https://www.socialevraagstukken.nl/bezuiniging-op-de-jeugdhulp-was-een-vergissing/ 

Gemeenten, geef opvang in gezinsvorm een reële kans, voordat je teruggrijpt op gesloten zorg, zegt Gerard de Jong, voorzitter van de alliantie Kind in Gezin.

Het aantal kinderen in de gesloten jeugdzorg stijgt. In hetzelfde artikel bepleit Peer van der Helm, lector residentiële jeugdzorg aan de Hogeschool Leiden, om meer geld uit te trekken voor bestaande zorg in instellingen omdat er volgens hem altijd een groep zwaar beschadigde kinderen zal zijn ‘die niet past in een gezinshuis’. Maar opgroeien in een gezin is aantoonbaar beter, ook voor deze zware gevallen. Daarom moet juist extra worden geïnvesteerd in het mogelijk maken van opgroeien in een gezinsvorm.

In de Jeugdwet is vastgelegd dat het de voorkeur heeft om een kind in een pleeggezin of gezinshuis op te vangen als het tijdelijk niet meer thuis kan wonen. Daarmee moest een verschuiving ontstaan van jeugdhulp in instellingen naar hulp in gezinsvormen, zoals een pleeggezin of gezinshuis. Gecombineerd met zorg dichter bij het kind en een preventieve werking door eerder ingrijpen, zou dit uiteindelijk ook moeten leiden tot een kostenbesparing. Daarom is het zorgelijk dat het aantal jongeren in gesloten jeugdzorg sinds 2014 met 12 procent is toegenomen.

Preventief hulp bieden

Maar het is extra zorgelijk omdat uit tal van onderzoeken blijkt dat het beter is voor kinderen om op te groeien in een gezin. Als zij tijdelijk niet kunnen opgroeien in hun eigen gezin, dan moeten zij een fijne andere plek kunnen krijgen waar zij in een gezinsverband kunnen opgroeien.

Het inzetten van de verschillende gezinsvormen levert daarbij het beste resultaat op. Als een gezin het zwaar heeft, kan een steungezin preventief hulp bieden. Dit kan uithuisplaatsingen voorkomen. Ook kunnen mensen uit het netwerk van het gezin kinderen opvangen als de eigen ouders niet meer voor hen kunnen zorgen. En dan zijn er ook nog heel veel pleegouders die een kind vanuit een hen onbekend gezin opvangen. In gezinshuizen kan opvang geboden worden door geschoolde jeugdwerkers, die ook kunnen omgaan met zwaardere problematiek bij kinderen. Deze zorg werkt, mits het potentieel van gezinsvormen optimaal benut wordt.

Om dit potentieel te benutten en daarmee te voorkomen dat kinderen moeten worden opgevangen in instellingen, is een verandering nodig in het denken van gemeenten. Opvang in gezinnen is nog allerminst een vanzelfsprekendheid. Zware, specialistische jeugdhulp krijgt in het beleid veel aandacht, terwijl het potentieel in de eigen gemeente onderbelicht blijft. Voor goede hulp in gezinnen is het bijvoorbeeld belangrijk dat de samenwerking tussen jeugdhulp en jeugd-ggz verder verbeterd wordt. Extra hulp moet snel en eenvoudig toegankelijk zijn. Dit alles levert uiteindelijk een kostenbesparing op, maar daarvoor zal eerst geïnvesteerd moeten worden. Niet zoals Van der Helm voorstelt in residentiële zorg die er nu is, maar juist in jeugdhulp in gezinsvormen.

In tegenstelling tot Van der Helm menen wij dat de Jeugdwet niet op verkeerde aannames is gebaseerd. Het gaat meer mis in de uitwerking. Voor ieder kind moet de juiste hulp beschikbaar zijn, zo licht als kan en zo zwaar als moet. Die hulp kan, met de juiste randvoorwaarden van aanvullende ondersteuning en hulp, ook in gezinnen worden geboden. Die hulpvormen zijn volop in ontwikkeling: forensische pleegzorg als alternatief voor gesloten jeugdzorg, specialistische pleegzorg met intensieve begeleiding en specialistische kennis en het aantal gezinshuizen groeit.

Tijd en geld

Het verder ontwikkelen van deze hulp kost tijd en geld en vraagt eerst om een investering. Dit leidt uiteindelijk tot een kostenbesparing. Maar bovenal: het stelt het belang van het kind voorop.

Het was de bedoeling jongeren met zware problemen eerder zorg te bieden, en in een minder zware vorm. Maar het aantal kinderen in gesloten jeugdzorg is de laatste jaren gestegen.

NB Dit is een artikel in Trouw.

CHAOS JEUGDZORG LOOPT UIT DE HAND

door Aart Verschuur, 03 oktober 2017

Zorgaanbieders, vooral gespecialiseerde, trekken zich terug uit gemeentelijke aanbestedingsprocedures voor 2018 of schroeven hun aanbod dit jaar zelfs al terug. Ze moeten werken tegen te lage tarieven die gemeenten willen vergoeden, waardoor kwaliteit van zorg niet meer kan worden gegarandeerd en de werkdruk voor medewerkers onverantwoord hoog oploopt.

Werkdruk

GGZ-instelling Mondriaan in Limburg stopt al binnen enkele weken met de zorg aan een nog onbekend aantal kinderen. De werkdruk is te hoog voor de psychiaters en verpleegkundigen, jeugdpsychiaters moeten vanuit de nachtelijke crisisdienst meteen de dagdienst weer in. De GGZ-organisatie moet vanwege gemeentelijke bezuinigingen met steeds minder mensen dezelfde zorg leveren. En in Zuid-Holland-Zuid – 17 gemeenten, waaronder Dordrecht – trekken twee aanbieders van jeugdzorg zich terug uit de aanbestedingsprocedure voor 2018.

Leger des Heils

Het Leger des Heils (jeugdbescherming en reclassering) houdt het in Zuid-Holland-Zuid voor gezien, in navolging van de William Schrikker Groep, enkele dagen geleden. Zij vinden de door de regio Zuid-Holland-Zuid geboden vergoedingen voor 2018 te laag om goede kwaliteit van zorg te bieden. Voor 300 kinderen van de Schrikker Groep in Zuid-Holland-Zuid is nu onduidelijk of zij vanaf 2018 hun vertrouwde jeugdzorgbeschermer kunnen houden of een goedkopere zullen krijgen. Hoe het de 120 kinderen van het Leger des Heils in en rond de Drechtsteden zal vergaan is nog onduidelijk. Eerder, eind 2016, dreigden de Schrikker Groep en het Leger des Heils in de regio Arnhem zich terug te trekken uit de levering van jeugdhulp en jeugdreclassering. Ook toen vonden zij het door gemeenten aangeboden tarief te laag.

Tariefstellingen

Vooral vooraf vastgestelde te lage tariefstellingen in aanbestedingsprocedures en te kortlopende contracten zijn de zorgaanbieders een doorn in het oog. Veel gemeenten en hun regio’s voelen zich daartoe gedwongen omdat zij de zorgvraag en de zorgzwaarte van jeugdigen zien stijgen, terwijl de budgetten door rijksbezuinigingen jaarlijks lager worden. Een beeld dat ook uit het gezamenlijk onderzoek door Binnenlands Bestuur en NOS onder 228 gemeenten naar voren komt. Bij de helft is het geld voor jeugdzorg voor 2017 nu al op, deze gemeenten hevelen momenteel in veel gevallen middelen uit hun reserves over naar jeugdzorg.

Limburg

In Limburg, waar GGZ-instelling Mondriaan werkt, komt inmiddels tweederde van de gemeenten in 2017 bijna 29 miljoen euro tekort. In Venlo is het tekort het hoogst, 11 miljoen euro. Dat is vier ton meer dan in mei werd gedacht, toen er over de jeugdzorg een grote politieke crisis ontstond in de stad. Ook Heerlen (6 miljoen), Roermond (2,7 miljoen), Landgraaf (1,6 miljoen) en Kerkrade (1,5 miljoen) verwachten dit jaar te moeten bijpassen. De Limburgse GGZ-instelling Mondriaan zoekt momenteel uit hoeveel van de 500 kinderen in behandeling binnen enkele weken geen zorg meer zullen ontvangen. Het gaat vooral om kinderen in de regio Limburg-Zuid, waar de financiële problemen het grootst zijn. Mondriaan kijkt daar naar verkleining van het zorgaanbod, vooral op klinisch vlak. Mondriaan participeert in Zuid-Limburg nog wel in een vorm van bestuurlijke aanbesteding voor 2018, waarbij gemeenten en aanbieders gezamenlijk de contractering voorbereiden.

Groningen

De jeugdzorgproblematiek zien we overal terug in het land. In het noorden stevenen bijvoorbeeld de Groninger gemeenten dit jaar af op een tekort van 10 tot 14 miljoen euro. De gemeenten merken dat de sociale problematiek van kinderen toeneemt door meer vechtscheidingen en psychische stoornissen. Vooral de gemeente Groningen duikt in 2017 flink in het rood (-4,1 miljoen euro).

Ook de gemeente Oldambt moet enkele tonnen bijleggen dit jaar. Een bedrag dat nog veel hoger zou zijn als Oldambt alleen zou moeten opdraaien voor de kosten. De Groninger gemeenten hanteren nu nog het solidariteitsprincipe, ze betalen allemaal mee aan te hoog opgelopen kosten van jeugdzorg bij andere gemeenten. Tien van de 23 gemeenten willen daar echter in 2018 vanaf, een krak in de gemeentelijke solidariteit.

Brabant

Het zijn vooral de door het rijk opgelegde bezuinigingen van 200 miljoen euro op jeugdtaken die gemeenten steeds meer parten spelen. Bezuinigingen die te fors en te snel zijn doorgevoerd door het rijk, stellen wethouders in Zuidoost Brabant vast. De wethouders van jeugdzaken van onder meer Eindhoven, Helmond en Deurne hebben daarom een brief aan het (nieuwe) kabinet geschreven, waarin zij pleiten voor alsnog extra overgangsbudget voor vier jaar, om de transitie van jeugdzorg naar de gemeenten te kunnen laten slagen. ‘De huidige budgetten voor jeugdzorg zijn, nu en in de toekomst, niet toereikend’, zegt wethouder Marnix Schlösser van Deurne in het Eindhovens Dagblad. Zuidoost Brabant sluit daarbij aan bij het door de VNG voorgestelde transformatiefonds, waarover momenteel met het rijk wordt onderhandeld.

 http://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/nieuws/chaos-jeugdzorg-loopt-uit-de-hand.9572558.lynkx 

 ‘RAADSLEDEN: GA OP WERKBEZOEK BIJ JEUGDZORG’ 
door Eric de Kluis, 15 sep 2017

Raadsleden zouden op werkbezoek moeten gaan bij jeugdzorginstellingen en moeten praten met de jeugdzorgmedewerkers en kinderen. Op die manier kunnen ze zich een beeld vormen van wat er speelt en de juiste vragen stellen aan het college. 

Onvoldoende grip
Deze oproep doet Hans Spigt, voorzitter van Jeugdzorg Nederland, in een open brief aan de raadsleden. De oproep is een reactie op een artikel in Binnenlands Bestuur van 15 september, waaruit blijkt dat raadsleden vinden dat ze gebrekkige kennis hebben over de jeugdzorg. Uit het onderzoek, dat in opdracht van Binnenlands Bestuur en NOS werd uitgevoerd door bureau Citisens/Necker van Naem onder 937 raads­leden, blijkt dat nog geen twee op de tien raadsleden vinden dat ze voldoende grip hebben op de jeugdzorg. Meer dan de helft van de raadsleden stelt dat dat op dit moment onmogelijk is.

Schrikken
Spigt zegt hiervan te schrikken. ‘We hebben ruim drie miljoen kinderen en jongeren in Nederland, waarvan 11 procent een vorm van jeugdhulp of jeugdbescherming ontvangt. Niet alleen hebben zij recht op de beste zorg nu; zij zijn ook onze toekomst.’ De voorzitter van Jeugdzorg Nederland zegt het idee dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de jeugdzorg nog steeds te onderschrijven, ‘maar het ideaalplaatje is helaas nog ver weg.’ Dat maakt het volgens Spigt extra noodzakelijk om samen met de raadsleden te strijden tegen ‘aanbestedingswaanzin, hoge administratieve lasten en lage tarieven. ‘

Op afstand
Uit het onderzoek blijkt ook dat de raadsleden vinden dat ze maar weinig invloed kunnen uitoefenen omdat inkoop en beleid voor een groot deel wordt uitgevoerd door jeugdzorgregio’s waarin meerdere gemeenten samenwerken. Daardoor is het beleid op afstand komen te staan. En volgens een derde van de raadsleden, zo blijkt uit het onderzoek, zijn burgemeesters en wethouders niet bepaald scheutig met informatie. Dat verklaart volgens Spigt het gebrek aan kennis. De beste manier om het kennisniveau te verhogen is volgens de voorzitter om zelf een kijkje te nemen bij de jeugdzorg. Spigt: ‘Ga op werkbezoek, kom kijken wat er speelt, praat met onze jeugdzorgprofessionals en met de kinderen, verdiep je, stel de juiste vragen aan het college, en maak het verschil in jouw gemeente.’

 http://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/nieuws/raadsleden-ga-op-werkbezoek-bij-jeugdzorg.9571288.lynkx 

 Open brief aan raadsleden

COLUMN 14 SEPTEMBER 2017

Beste raadsleden,

De zomer is definitief voorbij en iedereen is weer volop aan de slag. Zo ook jullie, de negenduizend raadsleden die Nederland mede vormgeven. Samen met jullie burgemeesters en wethouders zorgen jullie voor een schone en veilige leefomgeving, voldoende woningen, beschikbaarheid van onderwijs. En alsof dat nog niks was, kwamen er in 2015 nog wat verantwoordelijkheden bij in het sociaal domein, waaronder die voor jeugdzorg. Een grote verantwoordelijkheid, maar ook één die kansen biedt om (nog) meer te doen voor jullie (jongste) inwoners. Wat vind ik het dan pijnlijk om te lezen dat ruim de helft van jullie zegt onvoldoende grip te hebben op de jeugdzorg. Jullie noemen het dossier “te groot en te complex”, zeggen “onvoldoende kennis te hebben” en “te weinig informatie van het college te ontvangen.” Ik schrik daarvan. We hebben ruim drie miljoen kinderen en jongeren in Nederland, waarvan 11% een vorm van jeugdhulp of jeugdbescherming ontvangt. Niet alleen hebben zij recht op de beste zorg nu; zij zijn ook onze toekomst.

Het idee dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de jeugdzorg, onderschrijf ik nog steeds. Jeugdzorg kan daardoor makkelijker en sneller dicht bij huis worden georganiseerd. Maar het ideaalplaatje is helaas nog ver weg: daarom strijdt Jeugdzorg Nederland tegen aanbestedingswaanzin, hoge administratieve lasten en lage tarieven. Die strijd voeren we graag sámen met jullie, de controlerende en wetgevende macht in jullie gemeenten. Bovendien willen onze jeugdzorgorganisaties  met jullie samen werken aan adequaat beleid en de beste besteding van middelen.

Uit het onderzoek dat Binnenlands Bestuur samen met de NOS liet uitvoeren, zeggen jullie echter maar geringe invloed te kunnen uitoefenen omdat inkoop en beleid (deels) op afstand wordt uitgevoerd door jeugdzorgregio’s waarin meerdere gemeenten samenwerken. Daarnaast zegt een derde van jullie dat de colleges van burgemeesters en wethouders “niet bepaald scheutig” zijn met informatie. Ik vrees een causaal verband met een volgend punt dat jullie zelf noemen: een gebrek aan kennis. Om de juiste vragen te kunnen stellen, moet je op de hoogte zijn van het onderwerp en dat kost tijd: jeugdzorg is per definitie complex omdat kinderen en jongeren allemaal en overal (per gemeente) anders zijn, we graag zorg op maat leveren en er daarom veel verschillende vormen bestaan. Maar veel tijd om te investeren in kennis, zeggen jullie niet te hebben. Daarom doen we jullie graag een voorstel.

Omdat onze jeugd de allerbeste zorg en dus het allerbeste beleid verdient: ga op werkbezoek, kom kijken wat er speelt, praat met onze jeugdzorgprofessionals en met de kinderen, verdiep je, stel de juiste vragen aan het college, en maak het verschil in jouw gemeente. Beste raadsleden, wees welkom bij onze jeugdzorgorganisaties!

Met vriendelijke groet,

Hans Spigt,

Voorzitter Jeugdzorg Nederland

 https://www.jeugdzorgnederland.nl/actueel/beste-raadsleden-wees-welkom/ 

 RAADSLEDEN MISSEN GREEP OP JEUGDZORG

Hans Bekkers 14 sep 2017

Een te groot en complex dossier, onvoldoende kennis en te weinig informatie van het college. Ruim de helft van de raadsleden zegt onvoldoende grip te hebben op de jeugdzorg.  Het ervaren gebrek aan grip blijkt uit een door Citisens/Necker van Naem uitgevoerde enquête onder 937 raads­leden, in opdracht van Binnenlands Bestuur en in samenwerking met de NOS. Veel raadsleden vrezen voor oplopende budgettaire tekorten en wachtlijsten in de jeugdzorg.

Sociaal domein
Wat uit de enquête pijnlijk duidelijk naar voren komt, is dat raadsleden amper grip zeggen te hebben op de uitvoering van de gedecentraliseerde taken in het sociale domein. In het bijzonder geldt dat voor de jeugdzorg. Dat terrein wordt door raadsleden als het meest complexe aangeduid. Nog geen twee op de tien raadsleden geven aan voldoende grip te hebben op de jeugdzorg. Meer dan de helft van de raadsleden stelt dat dat op dit moment onmogelijk is. Het minst tevreden op dit vlak zijn raadsleden van de SP, GroenLinks en de PvdA – met respectievelijk 75, 66 en 63 procent.

Tijdsgebrek
De geringe invloed die kan worden uitgeoefend vanwege de uitvoering op afstand geldt als de belangrijkste reden. Maar ook de grootte en complexiteit van het dossier maken het lastig. Wat bovendien niet helpt, is dat de colleges van burgemeester en wethouders volgens veel raadsleden – één op de drie – niet bepaald scheutig zijn met informatie.
Ook gebrek aan tijd speelt een rol. Dat verbaast niet, want negen op de tien raadsleden geven aan dat de overheveling van de taken op het gebied van jeugd, werk en zorg in 2015 richting gemeenten het raadswerk omvangrijker hebben gemaakt. Bijna een kwart van de raadsleden zegt onvoldoende tijd en mogelijkheden te hebben de decentralisatiedossiers goed te begrijpen.

Tekorten jeugdzorg
Samen met de NOS heeft Binnenlands Bestuur ook een onderzoek gedaan onder 228 gemeenten naar onder andere de tekorten in de jeugdzorg. Dat item wordt maandag 18 september door de NOS uitgezonden. Binnenlands Bestuur brengt de uitkomsten die dag op de website.

 http://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/nieuws/raadsleden-missen-greep-op-jeugdzorg.9571112.lynkx 

Hallo Maasja,

Excuses voor dit epistel. Maar het is gewoon wel een goede film!

Al enige dagen stelde ik het kijken van uw film uit, wetend dat het mij op een of ander manier zou kunnen gaan raken. Gisteren kwamen wij eraan toe en was ik er direct ook goed aan toe!

- Ik ben in 1992 op mijn 10e jaar 9 maanden opgenomen geweest in het AZU/UMC op de gesloten afdeling kinderpsychiatrie en daarna heb ik er nog 3 maanden scholing gevolgd. Mijn ouders konden mij niet meer aan, ik was steeds zo boos dus ik moest ‘gefikst’ worden. Mijn vader was vetrokken vlak voor mijn geboorte en mijn moeder en stiefvader kregen samen een dochtertje toen ik 8 was.

Zo zag ik mijzelf terug in Alicia!

Ik weet nog hoe ik mijn ouders en kleine zusje huilend uitzwaaide op mijn eerste dag in het AZU en tegen mezelf zei, ‘zij horen bij elkaar’. Ik zag mezelf als een buitenstaander van mijn eigen gezin en dat blijft nog steeds een gevoelig punt. Ik noemde ze later een biologische eenheid. Mijn moeder was in mijn ogen ‘lekker’ opnieuw begonnen en ik paste daar niet bij. Geen volwassene of psychiater heeft mij ooit op die destructieve gedachte kunnen betrappen. 

Het kijken van de film veranderde langzaam in een ‘laten zien ván een film’ die ik zelf nog niet gezien had. Want voor het eerst in 25 jaar kon ik mijn vriendin en mijn beste vriend precies laten zien hoe ik bijna een jaar lang heb geleefd als kind. Voor het eerst konden zij écht de impact hiervan beginnen in te schatten. 

Maar zij niet in de eerste plaats...

Alicia zegt soortgelijke dingen als ik toen, het papier eten, gesprekken saboteren, conflicten triggeren, etc. Ze herinnert mij ineens in geur en kleuren aan het soort boosheid/machteloosheid die ik nóg steeds voel tot in het diepste van mijn zijn en een gevoel waar ik later altijd zorgvuldig voor uit de weg ben gegaan, (soms) ten koste van mijn ontwikkeling en welzijn. Het beïnvloedt nog steeds mijn keuzes en relaties met mensen. De boosheid is mij direct afgeleerd omdat ik anders niet naar huis zou kunnen. Misschien dus mijn geluk dat dit een reëel perspectief was voor mij. “Braaf zijn, dan word je weer geaccepteerd en mag je naar mama.” Per ongeluk ben ik dus zo geconditioneerd dat mijn ouders en leerkrachten weer met mij om konden gaan. Ook heb ik denk ik geleerd om te zeggen ‘dit was de beste periode van mijn jeugd, dit was veilig en rustig’ en ‘Ik kan nu beter met boosheid en teleurstelling omgaan.’ Deze uitspraak klopt alleen niet helemaal. Ik kan namelijk niet meer écht boos worden en mijn frustraties imploderen eerder dan dat ze exploderen.

Als kind heb je geen idee dat je basale veiligheid en integriteit zeer bruut en structureel wordt aangetast door de uit huis plaatsing in de eerste plaats. Je hebt geen idee wat je eigenlijk overkomt. Vooral omdat je eigen ouders het roer uit handen geven. Dan zal het wel!? Hier raak je als kind (poging na poging/na iedere uitbarsting) per ongeluk overtuigd van 1 ding: ‘het zal wel aan mij liggen’, ‘zie je, niemand wil mij’.  Het manifesteert zich in alle lagen van je bewustzijn tot op je bestaansrecht ‘mag ik er wel zijn!? 

Dit wordt eigenlijk de basis van je opvoeding.

Ieder ander compliment of bekrachtiging dat ter compensatie moet dienen heeft dan geen houvast. Je gelooft het niet meer, punt. Je bent het stadium van ‘normaal’ doen gepasseerd. En als positieve aandacht vragen niet werkt dan maar negatief! Simpel eigenlijk! 

We nemen kinderen wat mij betreft steeds niet serieus genoeg terwijl bijvoorbeeld Alicia het allemaal zo duidelijk aangeeft. Terwijl bijna ieder kind in nood het zo duidelijk kan aangeven. Natuurlijk zijn de begeleiders vaak de reddende engelen die hun ziel en zaligheid in hun werk leggen.

Misschien is het probleem van het kind -ondanks alle goede wil- soms ondergeschikt aan dat van volwassenen? Er gaat soms iets heel essentieels aan de aandacht van betrokkenen voorbij. Namelijk WIE de probleemdrager(s) zijn en wie dat werkelijk zouden moeten zijn. Verder wordt het gedrag soms misschien onbewust ook gekoppeld aan de intelligentie van het kind? Mede omdat het leervermogen ook gebukt gaat onder de emotionele druk.

Ik werd zelfs als licht verstandelijk gehandicapt beschouwd door mijn probleemgedrag. Het zou een sociale werkplaats worden voor mij. Ik scoorde vlak na mijn opname bij terugkomst in groep 8 zelfs nog voldoende voor de HAVO op de CITO toets maar ging naar het IVBO door mijn ‘oude’ gedrag waar ik inmiddels voor was ‘behandeld’. Ik had waarschijnlijk afgekeken bij een ander kind was het argument van de schooldirecteur.

Uiteindelijk is dat ‘probleemgedrag’ van het kind alleen maar een getuigenis van intelligentie en de power van het kind. Het verzet tegen de onduidelijkheid en gebrek aan perspectief. ‘Als jullie niets doen dan regel ik het zelf wel’  Zo zie ik hoe Alicia toch zelf regie neemt over haar uitzichtloze situatie. Pijnlijk prachtig vind ik dit. Ik was trots op haar toen ik dat zag. Beetje gek!?

Iedere escalatie is echter een nieuw level van beschadiging en meer grenzeloosheid.

Het is inderdaad ook mooi om te zien hoe Alicia zuiver projecteert op haar konijntje. Moeilijk om te zien hoe hard ze haar best moet doen voor aandacht van haar moeder en de onmacht die ook daar heerst. Dat arme mens weet ook niet beter dan haar kind dezelfde opvoeding te geven die ze zelf gehad heeft. ‘Neem ik dan gemakshalve aan’.

Ik ben de zorg in gegaan. Ik slaagde eerst voor de MAVO, toen SPW daarna HBO en toen post-HBO als jobcoach voor mensen met een beperking. Ik had/heb een zeer grote bewijsdrang en faalangst tegelijk. Ik wilde begeleider worden in de kinderpsychiatrie omdat ik een paar van mijn begeleiders als voorbeeld had. Inmiddels had ik immers een fijn gevoel ontwikkeld voor wat een ander nodig had. Het werk in de kinderpsychiatrie bleek vlak na mijn afstuderen nog te confronterend voor mij. 

Nu zie ik deze film en denk ‘wat kan ik als 35 jarige betekenen?’ Alicia heeft meer pech dan ik had, minder back-up in de familie dan ik had. Maar het doet me deugd dat zij in ieder geval letterlijk en figuurlijk gezien wordt. Dat ze naar zichzelf kan kijken, dat het letterlijk geprojecteerd wordt en dat ze zelf een document heeft als ze straks nóg volwassener wordt.

Jeugzorg kan met de beste wil en mankracht niet die basale veiligheid van een ‘thuis’ bieden. Ik vind ik dat de ouders in principe ‘verplicht’ gecoacht zouden moeten worden vanuit hun zorgplicht naar het kind. Daar mag best een rechter aan te pas komen zodat een voogd ook meer te zeggen heeft.

Het zou niet alleen het kind mogen zijn die verbannen van een ‘thuis’ aan doelen (die een professional vaak voor hem/haar verzint) werkt. We moeten veel meer naar de systemische aanpak toe waarbij het gezin als totaal eigenaar is van het probleem. En waar de maatschappij kan zorgen voor het gezin als eenheid.

Complex maar zeer belangrijk en daarin spelen pleeggezinnen natuurlijk ook zeer belangrijke rol.

Ik hoop dat Alicia niet lang met het soort beperkende overtuigingen als ik hoeft te leven. Dat haar jeugd haar niet ‘gijzelt’. Ik wens haar en ws. mezelf toe dat we vrij komen van onze vroege beschadigingen.

Iedereen vindt daarin zijn eigen vorm, uw manier was o.a. deze prachtige film. Ik wil u hier erg voor bedanken namens alle kinderen die in een soortgelijke situatie opgroeien en zijn opgegroeid. Ik kan er ook weer wat stappen door zetten.

Als u denkt dat ik iets kan betekenen in debat of voorlichting dan sta ik hiervoor open. Ik laat nog even inwerken wat ik nog meer zou kunnen betekenen vanuit mijn ervaring en kennis.

 Warme groet